Калининград область – Балтий теҥызын кечывалвел-эрвел серыштыже, вес элла-влак коклаште верланыше ик эн тора регион. Касвелне тудо Балтий теҥыз, Куршский да Калиниградский (Вислинский) залив-влак дене мушкылтеш. Ты кундем сай, вияҥше инфраструктур дене ойыртемалтеш, сандене турист-влакым шке декше кажне ийын чотрак да чотрак савыра. Тений тушко Марий Элын калык артисткыже Эльвира Лисицына миен толын.
– Эльвира Семёновна, Калининград кундем пеш тораште верланен, тушко каяш шонымаш кунам шочын?
– Мый икмыняр ий каныш жапемым Сочи олаште эртаренам, а тений у верыш каяш кумылаҥынам. Калининград область нерген шуко гана палымем-влак деч колынам. Сандене тений йолташ ӱдырем дене у кундемым шымлаш каяш кумылаҥынна.
Озаҥ гыч Калининград марте самолёт дене 3 шагатыште миен шуынна.
– Калининград – тиде олан кызытсе лӱмжӧ. Ондак тудо Кёнигсберг маналтын. Кокымшо тӱнямбал сар пытымеш, Германийын ик эн кугу культур, шанче да экономике рӱдыжӧ лийын. Тушто европа шӱлыш кызытат шижалтеш мо?
– Сар шуко оралтым пытарен. Садлан европа шӱлыш пешыжак огеш шижалт. Лач икмыняр урем, кӱ полат тӱсыштым арален коденыт. Нунын коклаште Калининград олаште Амалиенау, Ратсхоф, Юдиттен ден Хуфен район-влакым палемден кодыман. Ме, мутлан, Амалиенау районышто верланыше Шмидтын виллыжым шымлен лектынна, Хаберберг районышто Бранденбургский кугу капкам ужынна. Тудым 1600-ше ийлаште ыштеныт. Ты капка гыч лекше корно Бранденбург замокыш наҥгаен (кызыт Ушаково посёлко). Кызыт кӧргыштыжӧ икмыняр кевыт да марципан тамле кочкыш музей верланеныт. Тыгак ойыртемалтше кирха Святого семействам ойыртемалтше зданийым ончалаш пиал шыргыжалын. Тудо ондак католический собор лийын, кызыт тыште Калининград областьысе филармонийын концертный залже верланен.
– Калининград область янтарьым лукмо дене кумдан палыме.
– Чын, тудо янтарьым лукшо ик эн кугу кундемлан шотлалтеш. Тӱня мучко ты минералын 90 процентшым лач Калининград областьыште ыштат. Эн кугу предприятийлан «Калининград янтарный комбинат» АО шотлалтеш. Ты комбинатым 1947 ийыште ыштеныт, тудо Янтарный посёлкышто верланен.
Лишыл еҥ-шамычлан пӧлек семын янтарь гыч ыштыме аксессуарым налынам.
– Тыгак Зеленоградск, Светлогорск курорт олалаште да Балтийскыште лийында. Кудыжо эн чот келшен? Мо дене нуно икте-весышт деч ойыртемалтыт?
– Кажне олаже мотор, шӱмыш логалын, сандене иктыжымат ойырен ом керт. Балтийскыште ме Балтий теҥызыш йӱштылаш пуренна. Тудын вӱдшӧ шочмо кундемысе дене таҥастарымаште йӱштырак, туге гынат калык тушто шуко. Верысе-шамыч палемден кодат: короновирус деч вара Калининград областьыш шуко еҥ канаш толаш тӱҥалын. Тидлан кӧра пляжым кызытсе кечылан келшен толшым ыштат, шуко унагудо чоҥалтеш. Светлогорскышто водонапорный башне шарналт кодын.
Тыгак ме Куршский косаште лийынна. Куршский коса Зеленоградск гыч Балтий теҥыз мучко 100 меҥге марте шуйна. Ошман ты мланде Балтий теҥыз ден Курский залив коклаште сава гай шуйналт возын. Тыштак Зеленоград ола деч 37 меҥге тораште Куштышо чодыра верланен. Ты иман чодыраште шуко пушеҥге пӱртӱсын умылаш лийдыме влиянийлан кӧра кадырген кушкын да мардежан годым оҥайын тарванылеш, пуйто куршта.
Калининград область мыланна пеш келшен. Ме Марий Элым эн ужар кундемлан шотлена гынат, у вер эше ужаргырак манаш лиеш.
Икманаш, у вер чоныштына сай кышам коден. Чылалан Калининград областьыш миен толаш темлем.
Э.Лисицынан альбомжо гыч налме фото-влак.
Палаш оҥай
Ӧрыктарыше башне
Светлогорск олан ик эн оҥай оралтыже – тиде 20-шо курымышто чоҥалтше 25 метран водонапорный башне. Тудым 1900-1908 ийлаште кӱртнӧ да бетон конструкций гыч ыштыме. Тудын пелен водогрязелечебнице верланен. Ондак тушто леве теҥыз да углекислый ванныште кияш, массажыш миен толаш, смотровой площадке гыч мотор сӱретым ужаш йӧн лийын. Кызыт ты оралтын озаже – Светлогорский военный санаторий.
Эн кугу тоштер
Российыште ик эн кугу янтарь тоштер Калининград олаште верланен. Тудым 1979 ийыште почыныт. Экспозиций Дон башньыште, XIX курым кыдалысе оборонительный сооруженийыште, верланен. Тоштерыште элнан эн кугу янтарь самородшо аралалтеш, тудо ныл килограмм утла нелытан.
