Композитор лӱм эреак чапым ончыктен. Тыгай профессиян еҥ шке пашаж дене кугешнен кертын. Илыш йогынлан кӧра музык тӱняште ятыр вашталтыш лийын. Кеч-мо гынат, профессиональный муро – тиде кеч-могай калык тӱвыран посна йыжыҥже.
Профессиональный музыкым вияҥдымаште республикыштына таче Композитор-влак ушем тырша. Тудын пашаж нерген Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже, Россий Композитор-влак ушемын Марий Элысе пӧлкажын ответственный секретарьже, Вероника Георгиевна Кузнецова дене мутланышна.
Вероника Георгиевна, Композитор-влак ушемна таче кечын могай пашам шуктен шога?
– Идалыкаш паша планна изи огыл. Но ме утларакат ышташ тыршена, тӱрлӧ лӱмгечым, фестивальым, концертым эртарена. Ушемысе кажне композитор але музыковед Российысе конкурслаште, конференцийлаште участвоватлат. Композитор ушемна Киров кундем Байса селаште кажне ийын Дмитрий Кульшетовын творчествыжлан пӧлеклалтше «Ӱмыр мучко муро дене» фестивальым эртара.
Шукерте огыл композитор Виктор Петрович Даниловым шарныме касым эртарышна. Тудым шукын «Марий памаш» ансамбльым чумырышо семын палат. Садланак шарнымаш концерт кок ужашан ыле: икымше ужашыште классический пъесе-влак йоҥгеныт, кокымшышто «Марий памаш» ансамбль куштен. Тышкак ансамбльын ончычсо участникше-влак толыныт, Виктор Петровичым шарналтеныт.
Ятыр мероприятий йоча-влаклан пӧлеклалтын. Декабрьыште йоча-влакым Удмуртийыш «Юл кундем ден Урал вел композитор-влакын мурышт» фестивальыш намийышна. Тушко каяш кумылан-влак шукын лийыныт, но чыланже логалын огытыл. Садлан ме икшыве-влакым уэш шкенан сымыктыш школыштына погышна, «Финн-угор ден Юл кундем композитор-влакын мурышт» фестивальым эртарышна. Тыште российысе калык сем-влак веле огыл, финн, эстон, венгр муро-влакат йоҥгалтыныт.
– Тендан эртарыме концерт ден фестивальда-влак утларакше Президентский сымыктыш школын залыштыже эртаралтыт. Тиде мо дене кылдалтын?
– Классический муро але сем концертлашке калыкым погаш неле, садлан кугурак залым айлаш йӧн уке – оксам тӱлыман вет. Тау сымыктыш школын директоржо Николай Алексеевич Смирновлан. Тудо мыланна кеч-кунамат полшаш ямде. Южгунам йоча-влак верч чонлан йӧсын чучеш. Теве «Самырык талант-влак» фестиваль эртаралтын. Те ужында, кузе йоча-влак тыршат? Те нунын шоктымыштым колыштында? Мыняре вийым пыштат, тунемыт, ямдылалтыт. А концертыш еҥ-влак шагалын погынат. Иктаж-могай эстраде мурызым ончаш гын тӱжем теҥге дене оксам огыт чамане. А йоча-влакын концертышт 100 теҥгем веле шога…
– Республикысе моло школла дене кылым кучеда мо?
– Утларакше музыкальный школ-влак дене. Йоча-влак дене пырля концерт бригадым погена. Медведево, Торъял, Шернур, Курыкмарий районласе школлашке лектын коштына, нунын эртарыме мероприятийлаштышт участвоватлена.
– Марий Элысе Композитор-влак ушемыште таче кечылан мыняр еҥ уло?
– 8 композитор да 5 музыковед. Композиторна-влак – Виталий Алексеев, Сергей Маков, Вениамин Захаров, Валерий Кульшетов, Анатолий Незнакин, Анатолий Тихомиров… Самырык-влак кокла гыч – Григорий Архипов. Тудо Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрыште дирижёрлан пашам ышта, яра жапыштыже спектакльлан музыкым воза. Тыгак Элина Архипова нерген ойлымо шуэш. Элина Анатольевна кызыт «Чумбылат кӱдыратле» опер-мистерийым воза, республикын 100 ияш лӱмгечыжлан ончыктат. Композиторна-влак пашам ыштенак шогат, но тачысе илышыште нунын коклаште арамлан возена манме ой шочын. Икманаш, возалтше произведений-влак огыт йоҥгалт, шукыж годым ӱстелыште гына киен кодыт.
– Але вара нуным шокташ нигӧлан?
– Шокташыже лиеш, но тидлан адакат зал кӱлеш. Композитор симфонический произведенийым воза гын, тудым оркестр деч посна йоҥгалтарен от керт. А семӱзгар дене шоктышо-влаклан тӱлыман. Йӧра эше произведений-влакым йоча-шамычлан шокташ пуэн кертына. Икшыве-шамыч дипломлан але иктаж шере пӧлекланат куанат. Вес республикыла дене кылым кучена, а нуно мемнан произведений-влакым шоктат. Кызыт эше тӱрлӧ грант полшымо дене творчествым вияҥдаш лиеш, но ты пашам виктараш кажне еҥын вийже сита мо? Южо композиторжо ӧрмалгышырак гын, тудын возымыжым нигӧ пален ок нал.
Оҥай: мемнан республикна тӱвыра вияҥме дене Российыште ончыл верыште, а профессиональный пашаеҥ-влаклан гонорарым тӱлымӧ шотышто ме эн шеҥгелне улына. Но ме чон йодмо пашанам ыштена, сайлан ӱшанен илена. Вес ий Марий Эллан – 100 ий, Композитор ушемланна – 80 ий, Президентский сымыктыш школлан – 60 ий. Тыгак Элина Архипован 60 ияш лӱмгечыжым пайремлаш тӱҥалына. Пашана шуко. Шонымашым илышыш пурташ йӧн гына лийже.
– Тау, Вероника Георгиевна. Пашада ушныжо.