Мӱкш гай пашаче, ур гай писе, вольыкым йӧратыше улыт. Ныл шочшым ончен-куштат, вӱта тич вольыкым ашнат. У Торъял район Кыдал Оръю ялыште илыше Наталья Анатольевна ден Андрей Юрьевич Чендемеровмыт. 2017 ий гыч фермер семын пашам ышташ тӱҥалыныт.
Икмыняр ӱшкыжым, ушкалым, презым
Ялыште илен тунемше еҥлан вольык деч посна садак йӧсӧ. Шӧр-торыкым але шылым ужалаш, тыгак шкан ситараш лиеш. Но таче шукын вес шонымашан улыт. Чендемеровмыт ты пашалан кӱлынак пижыныт. Кугу вӱтам чоҥен шынденыт да вольыкым ончаш тӱҥалыныт. Таче икмыняр ушкалым, ӱшкыжым, презе-влакым ашнат. Озавате Наталья Анатольевна мӧҥгыштӧ шогылтеш. Суртоза Андрей Юрьевич «Икымше Май» колхозышто шофёрлан ышта. Кажне эрдене тушко шӧрым наҥгая. Ӱшкыж-влакым, уремыш лукде, вӱташте шыллан ӧрдыктарат. Презе-шамычым шыже марте кучат, икмыняржым – ужалат.
Тиде пашам шкетын шукташ шуко ӱнар кӱлеш, сандене чыла, ваш кутырен, пырля ыштат. Чендемеровмыт ача-авашт дене пырля ик суртышто илат, нунат эрге-шешкылан кертме семын полышкалат.
– Нылымше йоча шочмеке, пелашем шуко вольыкым ашнаш мутым лукто. «Кертына але уке – тӧчен ончена», – мане тудо. Тидлан ме нимогай программыш ушнен огынал, а чыла шке вий денак тӱҥална. Тунам шкенан кок ушкална ыле, вара эше ешарышна.
Таче ушкалым аппарат дене лӱштена, 2018 ий годсек шӧрым колхозыш сдатлена. Колхоз олымым, пырчым пуа. Сандене тидын шотышто нелылык уке. Шкенан икмыняр участкына уло. Тушто ме кеҥежым шудым ямдылена. Ондакысе семын кызыт кид дене огына соло, огына савыркале – чыла трактор ышта. Тидлан кок тракторна уло, тӱрлӧ агрегатым налме. Тидыжак пашам пеш куштылемда. Вольыклан ушменым шындаш тӱҥалынна. Ӱмаште сайынак шочо: теле мучко пукшышна. Тораштак огыл электропастух дене кӱтӱм кӱтена.
Паша шуко, но тидлан ме тунемынна. Эр гыч кас марте – йол ӱмбалне. Вольыкым ончен моштыман, тӱткӧ лийман, кокланже черланенат колтат. Южгунамже ушкал-влак мастит дене орланат. Таче шуко мом палем, ветеринарын ойжым колыштын, эмлаш тунем шуынам.
Вӱта пеҥгыде, сандене кертме семын ончыкыжымат ашнаш тыршена, но варажым изиш шагалемдена, шонем, – мане Н.Чендемерова.
Вате-марий кажне кеҥежым комбым, лудым шыллан кучат, чывым ашнат. Пакчаште теплицыште киярым, помидорым куштат, йыраҥыште – тӱрлӧ пакчасаскам.
Ныл шочшо – ача-аван куанже
Ик уреман Кыдал Оръю ялыште таче 16 сурт уло, мане озавате. Тудо Масканур ял шотан илемышке пура. Ял воктене – плотина, тораште огыл – чодыра. Ты ялышке газ толеш, вӱд пучымат шупшмо, тидыжак куандара. Мо кӱлешлан еҥ-влак пошкудо яллашке машина дене кудалышт савырнат.
Тиде изи ялыште Наталья Анатольевна ынде 17 ий ила: пошкудо Сухоречье ял гыч марлан толын. Профессийже дене – ужалыше. Шуко шочшан лиймеке, утларакшым мӧҥгыштак шогылтеш. Кидпашалан кумылан: йоча-влак дене пырля тӱрлӧ поделкым ыштылеш. Тыгак ятыр пеледышым кушта. Ешыжым тамле кочкыш дене куандараш тырша. Андрей пелашыже ондак Йӱдвелышке пашаш коштын, таче – мӧҥгӧ пелен.
Эн кугурак эргышт Дима Йошкар-Олаште Аграрно-технологический колледжыште электриклан тунемеш, тений икымше курсым пытара. Кӱан Памаш школышто 12 ияш Аня 6-шо классыште, 10 ияш Артём 3-шо классыште тунемыт, шым ияш Кирилл Кугу Лумарий ялысе йочасадыш коштеш. Йоча-влак мом-гынат ыштен моштат. Теве Аня бисер дене шерлаш тале, тыгак сайын сӱретла. Тудо школышто чыла «визытанлан» гына тунемеш, мане аваже. Артём лего дене тӱрлӧ тракторым погаш, футболла модаш йӧрата, тудо «ударник». Кирилл вольыклан шӱман.
Йоча-влак ача-ава семынак пашаче кушкыт. Мом кӱштат – чыла шуктат, мутым колыштыт. Кеҥежым ешге Йошкар-Олашке миен толыт.
Чендемеровмыт кок пачашан кугу пӧртыштӧ илат. Тудым жапын-жапын уэмден толыт: ремонтым ыштат.
Вольыкым ончат, тугеже ял «ила», ялозанлык паша шукталтеш. Тиде огыл мо таче эн шергакан? Чендемеровмыт, тыршен, сай лектышым налыт. Тӱҥалме пашада тек умбакыжат тӱзланен толеш!
Еш альбом гыч налме фото-влак.