Марий Элыште тений 10 тылзыште 542 корно туткар лийын, тушан 88 еҥын ӱмыржӧ кӱрылтын. Цифр изижак огыл. Могай амаллан кӧра корнышто тыгай туткар лиеш? Кундемыштына аварий шагалемже манын, могай сомыл шукталтеш? Тидым да молымат Марий Эл Республикысе МВД-н ГИБДД-жын корнысо движений шотышто управленийысе пропаганде пӧлкажым вуйлатыше, полиций майор Марина Юрьевна Булдакова дене мутланена.
– Марина Юрьевна, кундемыштына ДТП шукыж годым могай амаллан кӧра лиеда?
– Эн ончыч автомашинам виктарыше еҥ корно правилым шуктымо шотышто ответственностьым шижшаш, вара веле автомашинам виктарш шичшаш.
Кундемыштына корно туткар шукыж годым ик машинан весе дене тӱкнымылан (226 случайыште 35 еҥ колен, 394 еҥ эмганен,) кӧра лиеда. Йолешкым тӱкымашат шукемын (154 случайыште 25 еҥ колен, 138 еҥ эмганен). Тылеч посна машинан корно ӧрдыжкӧ кумыкталтмыжым, велосипед дене кудалшым, янлыкым тӱкымым палемдыман. Туткар утларакше 17 гыч 22 шагат жапыште лиеда. Тыгак каныш кечылаште шагал огыл азап палдырна.
Корно правилым пудыртымаш регулироватлыдыме корнывожышто (ялла ден селалаште) чӱчкыдынрак вашлиялтеш. Регулироватлыме корнывожлаште водитель-влакын уда койышышт верч туткар лиеш. Мутлан, ик корно полоса гыч весышке куснымо правилым шотыш огыт нал, машина кокласе торалыкым огыт эскере, жапыштыже машинам шогалтен огыт сеҥе, скоростной режимым пудыртат да молат.
ПДД почеш, иктаж экстренный ситуаций годым кеч-могай водитель машинам чарен шогалтен моштышаш. Игечымат шотыш налман. Мутлан, кеҥежым кече чот онча, шинчам йымыктара, телым лум лумеш, шошым, шыжым корно яклака.
– Корным вончышо еҥ-влакым тӱкымаш шукемын, каласышда. Тидыже мо дене кылдалтын?
– Шукыж годым тыгай туткар годым машинам виктарышым титаклат. Но еҥ-влак шкештат утыждене лӱддымӧ улыт, корным вончышо-влак коклаште правилым пудыртышо шагалын огытыл. Ик эн уда койышышт – кушто шонат, тушто корным вончат. Водитель-влакым арален налаш ом шоно, мӧҥгешла, йолешке-влаклан шке шонымашем намиен шуктынем. Ида ӧркане, лучо корным вончаш лийме вер марте ошкылза, туштыжат машинан шогалмыжым вучен шуктымеке веле корным вончыза. Чӱчкыдын йолын коштыда гын, светоотражающий вургемым чийыза.
ПДД почеш, корным вончымо вер деке миен шумо деч ончыч водитель скоростьым иземдышаш, йолешкым колтышаш.
– Йолешкын титакше пеҥгыдемдалтеш гын, тудым могай наказаний вуча?
– Эн ончыч административный расследований эртаралтеш. Тунам ДТП-ште йолешкын але машинам виктарышын титакше шотышто чот тергат. Тыгодым водитель, ДТП-лан лияш огыл манын, иктаж действийым приниматлен кертеш але укемат ончат. Тылеч вара титакан улмым пенгыдемдат гын, йолешке шотышто пунчалым луктыт, закон почеш мут кучаш шогалтат.
– Тыглай еҥ корно правилым пудыртышо водительым видеош войзен але фотом ыштен гын, тудо ты материалым иктаж вере колтен кертеш мо? Кушко колтыман? Ты факт почеш водитель шотышто иктаж мерым приниматлат мо?
– Лиеш. ГИБДД.РФ сайтын «Приём обращений» разделышкыже пурен, войзымо материалыштым колтен кертыт. Тыгак кушто лийме верым, кечым да жапым палемдыман. Но ты йӧн дене материалым лончылаш 30 кече кая. Вес йӧн – «ВКонтакте» соцкылысе «Автохамы в Йошкар-Оле» тӱшка. Тудым общественник-влак вӱдат. Ты тӱшкашке фото- але видео материалдам вераҥден кертыда. Тушто тротуарыште, инвалид-влаклан парковатлалташ лийме верыште машинам правил почеш шогалтымым, светофорын йошкар тӱсшӧ годым кудалмым, йолешке-влакым колтыдымым пеҥгыдемдыше фотом але видеом ыштыман. Тыгай верлаште фото-, видеофиксацийым войзышо камер-влак уке улыт гын, вераҥдыме материал почеш ГИБДД пашаеҥ-влак правилым пудыртымо шотышто йодышым рашемдаш тӱҥалыт. Камер уло гын, тыгайышт шотышто штраф нерген серыш вигак толеш.
Ты тӱшкасе материал-влак кӱшеш 15 водительым закон почеш мут кучаш шогалтыме. Тидын дене мом каласынем, водитель-влаклан умылыман: камер уке гынат, правилым пудыртымо шотышто вес йӧнат кучылталтеш. Садлан корнышто шкем ласкан кучыман, правилым пудыртыман огыл.
– А могай верыште камер-влакым вераҥдат? Могай нуно лиедат?
– Тачысе кечылан кундемыштына фото- да видеофиксацийым ыштыше 100 утла аппаратный комплекс пашам ышта. Камер-влакым стационарный, мобильный да комплексныйлан шеледат. Стационарныйым меҥгышке пижыктат, мобильныйым машина-влак кондыштарат гын, передвижнойым кугу корно воктене кум йолан ареныште шогалтат. Камер-влак скоростной режимым ойырымым, ваштареш толшо машинан полосашкыже кудал лекмым сниматлат. Олалаште камер полшымо дене корнывож-влакым чын кудал эртымым, светофорым шотыш налмым, полоса-влак дене правил почеш кудалмым эскерат. Тений июнь гыч кандаш камерым лӱдыкшыдымылык шотышто ременьым пижыктымым але укем эскераш шогалтыме. Тыге 1200 наре правилым пудыртымашым пеҥгыдемдыме. Интеллектуальный корнывожлаште 12 наре камер пашам ышта.
ДТП шотышто анализым эртарен, тыгодым ты верыште туткар чӱчкыдын лиймым, молан лиймым шотыш налын, камер-влакым кушко шогалташ кӱлмым палемдат.
– Аварий чÿчкыдын лийме вер-влак кундемыштына куштырак улыт? Да тудым кузе палемдат?
– Корно туткар кушто шуко, тудо вер аварийный семын палемдалтеш. Кызытеш эн шуко ДТП «Вятка» федеральный кугорнын 101 км 575 м регулироватлыме перекрёсткыштыжо, Кокшайск – Красногорский регионысо корнын 19 км 550 м регулироватлыдыме корнывожыштыжо, Йошкар-Ола – Санчурск регионысо корнын 8 км 152-320 м участкыштыже, Йошкар-Ола – Уржум 19 км 370 м да 19 км 846 м участкылаштыже лийыныт.
Ты верыште корно туткар шагалемже манын, кӱлеш знакым але аншлагым шогалташ, камерым, светофорым вераҥдаш але иктаж инженерный пашам шукташ кӱлмӧ йодыш рашемдалтеш.
– Йӱшӧ водитель-влак шотышто кузерак? Нуно шукемыт але шагалемыт?
– Тачысе кечылан шуко еҥын йӱшӧ-влакын машинам виктарымышт шотышто шонымашыже вашталтын. Тидыже куандара. Общественник-влакат тидын шотышто кугу пашам шуктат. Нуно «Дорога для трезвых» акцийым эртарат. Иктаж вере йӱшӧ еҥын машина дене кудалмыжым ужыт гын, ГИБДД-н дежурный частьышкыже вигак йыҥгыртен каласат. Тидлан молымат кумылаҥдат. Нунын заявленийышт почеш 120 наре йӱшӧ еҥым кучымо. Йыҥгыртыше еҥ машинан кушто але кушкыла кудалмыжым, маркыжым але тӱсшым шарна гын, госномержым увертарышаш.
Йӱшӧ водитель-влак шотышто 8(8362)68-09-70 номеран телефон дене ГИБДД-н дежурный частьышкыже йыҥгыртыман.
Тыгак 8(8362)68-00-60 номер дене «шокшо линий» пашам ышта.
– Штраф шотышто кузерак? Тудым жапыштыже от тӱлӧ гын, пени кушкеш мо?
– Штраф шотышто пунчалым лукмо деч вара тудым тӱлаш 60 кече пуалтеш. Ты жапыште правилым пудыртышо тидым ок ыште гын, тудым кок пачаш тӱлыктыктат. Погыжым административный арестыш налме шотышто пунчалым луктын кертыт, тыгак автотранспортым регистрироватлыме шотышто чаракым ыштат. Штрафым тӱлымешке, арестым огыт кораҥде. Водитель-влак изирак штрафым 50 процент скидке дене тӱлен кертыт.
– ДТП шагалрак лийже манын, профилактике сынан мероприятий-влакым эртареда мо?
– Тидын шотышто тӱрлӧ рейдыш чӱчкыдын лектына. Мутлан, шукерте огыл «Пешеход-влак» рейд лие. Тушко ГИБДД-н чыла гаяк пашаеҥже ушнен. Корным вончымо верым чот тӱткын эскерена. Рейд годым патрульный машина-шамычат шукемыт, правилым пудыртышо-влак шотышто фото-, видеофиксацийым ыштена. Каныш кечылаште «Нетрезвый водитель» акций чӱчкыдын эртаралтеш. Тунемме идалык тӱҥалтыште «Внимание, дети!» акцийыште икшыве-влаклан корным чын вончымо нерген ушештарена. Тылеч посна автобус дене кудалыштше тунемше-влаклан «Безопасный автобус» акций лиеда.
Икманаш, корнышто туткар шагалрак лийже манын, ятыр паша ышталтеш. Садланак тенийысе 10 тылзе жапыште ӱмашсе дене таҥастарымаште кундемыштына ДТП-ште 3,7 процентлан, элыштына 6 процентлан иземын.