17-23 февраль – Пӧръеҥ тазалыкым аралыме арня
Пӧръеҥ-влакын тазалыкышт шотышто Калык тазалык да медицине профилактике шотышто рӱдерым вуйлатыше Надежда Фролова каласкала.
Тазалык начарештеш
Медик, социолог да психолог-влак ойлат: пӧръеҥ-шамыч шкешт нерген эре чот таза улам манын шонат, полышым огыт йод да тидым ышташ огыт йӧрате, садлан ӱдырамаш дене таҥастарымаште врач деке кок-кум пачаш шуэнрак коштыт.
Пӧръеҥ-влакын тазалыкыштым сай огыл паша условий, стресслан кӧра аракам йӱмӧ, тамакым шупшмо, таза илыш-йӱлам кучыдымаш локтылыт. Азам ыштыктен кертдымаштат амалже чӱчкыдын пӧръеҥын тазалыкыштыже, а ӱдырамашын огыл. Шанчыеҥ-влак тидым спермын начареммыже (таза пӧръеҥ-влакын пытартыш 50 ийыште 50 процентлан шагалемын), уто нелытым погымо да тамакым шупшмо дене кылдат. Йочам варарак ышташ шонымат сай огыл, ийготым погымо дене ДНК пужлен кертеш. Российысе медицине науко академийын экспертше-влакын палемдымышт почеш, пӧръеҥын исыр лиймыжлан кӧра пытартыш 15 ийыште 4 миллион наре йоча шочде кодын.
Жапыште тергалтман
Пӧръеҥын тазалыкше дене кылдалтше ятыр чер уло, нунын коклаште эн чот шарлышыже – простатит, варикоцеле, вате-марийла малыме годым куснышо инфекций-влак. Тазалыкым перегаш гын, ятыр черже деч утлаш лиеш.
Кажне ийын республикыштына профилактике шот дене медтергымашым да диспансеризацийым эртарат. 2024 ийыште профилактике мероприятийым 94155 пӧръеҥ эртен, тидыже – пӧръеҥ-влак кокла гыч 38,8 процентеш гына. Пӧръеҥ-влак шӱм-вӱргорно системе, шӱлымӧ да кочкышым шулыктарыме органласе чер дене утларак черланат.
2024 ий годсек Марий Элыште 18-49 ияш пӧръеҥ-влаклан йочам шочыктен кертме шотышто диспансеризаций эртаралтеш. Тудо кок этап гыч шога. Тидлан оксам тӱлыман огыл. 2024 ийыште тыгай диспансеризацийым 10 тӱжем утла пӧръеҥ эртен.
Пӧръеҥ тазалыкым кузе аралаш?
Профтергымашым да диспансеризацийым жапыштыже эртыман, тидын шотыштак йочам шочыктен тергымым пален налме шот денат.
Аракам чот йӱман огыл. Кочывӱд мокшым локтылеш, онкологий да шӱм-вӱргорно чер марте шукта, еш кокласе да йырваш улшо еҥ-влак дене кылым пужа.
Тамакым ида шупш. Тудо онкологий, бронхо да шодо, шӱм да вӱргорно чер, инсульт, импотенций марте шуктен кертеш. Шке тазалыкым аралаш ик эн сай йӧн – тамакым шупшмым чарнаш – 2-12 арня жапыште шодын пашаже саемеш, идалык жапыште шӱм да вӱргорно дене кылдалтше чер вияҥ кертме лӱдыкшӧ кок пачаш шагалемеш.
Пайдале кочкышым кочса. Тиде кап нелытым нормышто кучаш полша, тыге ӧрдымӧ, сакыр диабет да ятыр моло чер дене черланен кертме лӱдыкшӧ иземеш. Кажне кечын фруктым, пакчасаскам, отызан кушкылым да тичмаш пырчан продуктым кочман. Рационыш пӱкшым пуртыза. Шинчалым кечыште ик изи совла деч утла ида кучылт Сакыран да коян кочкышым шагалрак кочман.
Физически чолга лийза. Тиде нелытым нормышто кучаш полша, шӱм да вӱргорно чер, инсульт, диабет, рак, депрессий деч арала. Кугыеҥ физический упражненийлан кажне кечын пел шагат деч шагал огыл жапым ойырышаш.