Каныш кечын, 7 мартыште, Йошкар-Олаште Киров (Виче) кундемыште шочшо-влак лӱмеш кугу пайремым ыштыме манашат келшен толеш. Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште пошкудо кундемысе тӱрлӧ районла гыч толшо ансамбль-влак кугу концертым ончыктеныт.
Киров кундемыште марий-шамыч лу районышто илат. Нуным иктеш ушышо мер организацийым 2014 ийыште ыштыме. Тусо еҥ-влакын кузе илымышт, могай пашам ворандарымышт нерген «Виче кундем» мер организацийым вуйлатыше, Мер Каҥашын еҥже А.И.Макаров дене мутланышна.
– Александр Иванович, Виче кундемысе марий-влакын ты мероприятийышт нерген мом каласен кертыда?
– 2018 ий апрельыште Марий Эл ден Киров область вуйлатыше-влак ваш келшен илыме да пырля тӱрлӧ пашам ыштыме шотышто ойпидышым подписатленыт. Тудын почеш тӱрлӧ мероприятийым эртараш пданым ыштенна.
Йошкар-Олаште тыгай концертым шукертак эртараш шоненна ыле. Пырля погынен толмо дене ме Киров ден Марий Элысе марий калыкын келшен илымыжым, вашла пагален да пайрем дене саламлен моштымыжым ончыктынена. Ты гана Марий кундемыш Вятско-Полянский, Малмыж, Кильмезь, Вӱрзым, Пижанке районла гыч куд коллектив толын. Мутат уке, тышке чыла марий коллективым конден кертын огынал. Теве Вӱрзым районышто лу утла ансамбль уло. Кодшо ийын декабрьыште композитор Д.Кульшетов лӱмеш фестиваль-конкурсышто Байса селасе «Поса кундем» ойыртемалтын. Нуно таче тыште улыт. Моло коллектив-влакат пытартыш жапыште иктаж-могай кӱкшытыш шуыныт, призовой верлам наледеныт. А вес пайремлашке моло коллектив-влакым ӱжына, вет планна кугу.
– Те, Александр Иванович, Марий калыкын XI погынжын делегатше улыда. А Виче кундемысе марий еҥ-влакын пӱрымашышт нерген мом шонеда?
– Ме марий улына, сандене Марий Эл але Киров кундемыште илыше марий-влакын ойгышт да илышышт иктак. Вуйыштына ик тӱрлӧ шонымаш-влак улыт, икгай нелылык-влакак чоннам корштарат. Чонышто погынымо йодыш-влакым пырля вашлийын кутырыман. Тыгак икте-весым тӱрлӧ пашаште кӱкшытыш шумо дене ужын саламлаш, шӱм-чонышто улшо порылыкым шомак дене вашла луктын каласаш кӱлеш. Мый йолташем, родем да моло еҥ-шамыч денат телефон дене огыл мутланаш огыл, а вашла ужын, чыла пашам пырля ворандарен колтымым чынлан шотлем.
Виче марий-влак дене мер пашам Алексей Григорьевич Кудрявцев, Владимир Васильевич Унженин, Александр Федотович Петрушин тарватеныт ыле. Вара мер организацийым вуйлаташ мыйым шогалтеныт. Кызытат мый нунын дене пырля тыршем, тӱрлӧ пашам шуктем.
Шукерте огыл Пижанке районысо яллаште шочшо кум науко доктор, профессор нерген тысе краеведений тоштерыште шарнымашан лукым але выставкым почна. Ты пашам активист Владимир Унженин тарватен. Марий-влакын уста эрге-ӱдырышт нерген самырык тукымлан ончыкыжымат каласкалыман. А кызыт кажне районышто уста марий еҥ-влак нерген материалым погыман да тыгай выставкым почман.
– Киров кундемыште Кугу Отечественный сарыште лийше воин-влаклан ятыр памятник уло, шонем. Тидын шотышто марий калыкын илыме верлаште могай сомыл шукталтеш?
– Мый Лебяжье район Изиморко ялыште илем да шкенан районысо думын депутатше улам. Кызыт лачак тӧрлатыме-ачалкалыме пашам шуктымо шотышто реестрым ыштена. Моло районлаштат, палем, тӱрлӧ мероприятий-влакым ямдылат. Южо ял илыше еҥ деч посна кодын, сандене тусо ялласе памятник-влакымат мондыман огыл. Районыштына Совет Ушем Герой-влаклан да кум степенян Слава орденын кавалерже-влаклан ыштыме. Иктаж ныл ий ончыч сарыште шкем шке пытарыше Совет Ушем Герой Александр Иванович Мошкинлан Изиморко ял воктене памятникым почмо.
Снимкыште: А.И.Макаров Киров областьысе марий-влакын (тудо Пижан район Марий Ошай ялыште верланен) рӱдерыштым вуйлатыше Е.П.Афанасьева дене пырля.
– Пашам эркын ыштен толыда – тугеже погыныш толаш ямде улыда?
– Сход-влакым эртарыме, Киров кундем деч 20 делегатым сайлыме. Тылеч посна Алексей Григорьевич Кудрявцев дене коктын Мер Каҥашын еҥже улына, кузе ойлат, автоматически делегатлан шотлалтына. Погыныш толын, Мер Каҥашын у вуйлатышыжым да у составшым сайлена.
Мер пашан мучашыже нигунам огеш лий. Теве тыгай вашлиймаш, тачысе концерт годымат тӱрлӧ мероприятийым эртараш кӱлмӧ нерген шонымашыштым еҥ-влак ойленак шогат. Кажне ийын ончыко изирак ошкылым ыштена. Мыняр шукырак мер пашам ыштет, тунар шукырак ыштыме шуэш, еҥ-влак верышт гыч тарванат да мастарлыкышт дене тӱрлӧ семын почылтыт.
Теве тоштерыште шарнымашан лукым почмашке тунемше-шамычат толыныт ыле. Нунылан шонкалаш да ты пашам умбакыже шуяш – сай ошкыл. Мер пашам ала-кӧн ыштымым шижын-ужын, варажым тидлан кумылаҥыт, шонем.
Пытартыш жапыште Виче кундемыште марий шӱлышан мероприятий-влак ешаралтыныт. Тугеже калыкна шкеж да сай ончыкылыкшо нергенат шона, тидын верч тӱрлӧ сомылым ышташ ямде.
Снимкыште: «Поса кундем» ансамбльын участницыже-влак: Л.Русинова, Е.Блинова да А.Шаблакова.