Ешын кугу поянлыкше – йӧратыме, вучымо икшыве-влак. Нуно кажне ача-авалан илышыште пеҥгыдын шогаш, нелым-йӧсым рошт тошкал эрташ волгыдо ӱшаным шочыктат. Ешыште кушшо чыла йоча эрге гын, тидыже эшеат сай. Вет кушкын шуын, нуно ача-аван кид-йолым кандарат, сай эҥертыш лийыт. Теве Параньга район Яҥгетсолаште Князевмыт ешыште вич эрге кушкеш.
Олаште вашлийыныт
Эдуард Геннадьевич ден Роза Германовна 15 ий ваш эҥертен, икте-весым пагален илат. Элпанур ялын ӱдыржӧ еш пиалым Яҥгетсола ялыште верештын. Роза Германовна рвезе годсо пагытшым кызытат порын шарналта. Шернур посёлкысо СПТУ-м повар да ургызо специальность дене тунем лекмеке, Йошкар-Олаште 17-ше №-ан школышто поварлан пашам ыштен. Лач олаште илымыж годым 19 ияш ӱдыр келшыме таҥжым муын.
«Пелашем дене Йошкар-Оласе пазарыште вашлийынна. Тушко грузчиклан пашам ыштыше изам чӱчкыдын коштынам. Икана туддеке Параньга район Яҥгетсола гыч йолташ рвезыже паша дене толын ыле. Пеленже школышто пырля тунемме рвезе – Эдуард – шоген. Тыге ме палыме лийна», – шарналта тунамсе пагытым озавате.
Кок самырык еҥ пырля шуко жапым эртараш тӱҥалын. Ӱдыр ден каче коклаште йӧратымаш шочын. Варажым, марий сӱаным тарватен, ешым чумыреныт, шочшан лийыныт.
Кок пачашан пӧртым чоҥеныт
Кызыт яллаште паша уке, сандене ятырын тора кундемлашке пашам ышташ кудалыштыт. Шуко самырык еҥ ял гыч олашке илаш куснаш тырша. Но Князевмыт вес шонымашан улыт. Ялыште йӱк-йӱан тунар огеш солно. Пӱртӱс сӧрале, ямле. Юж свежа. Шочмо вершӧрышкак кодаш шоненыт. Икмыняр жап гыч суртоза кок пачашан пӧртым нӧлтен шынден.
Кызыт ялын рӱдӧ уремыштыже Князевмытын кок пачашан нарынче кермычан пӧртышт тора гычак волгалт шинча. 2010 ийыште шыжым тушко ешге илаш пуреныт. А тиддеч ончыч паша ситыше лийын. Фундамент гыч тӱҥалын леведыш марте пӧртым ыштен шукташ пӱжвӱдым шуко йоктараш, оксам ситараш кӱлын. Роза Германовнан мутшо почеш, пӧртым чоҥаш ава капитал шӱкалтышым ыштен. Тыгодым суртоза Моско олашке пашам ышташ кудалыштын, кызытат туштак ышта.
«Ик ий пелашемын ача-аваж дене илышна. 2006 ийыште у пӧртлан фундаментым пыштышна. Пелашемын кидше чылалан толеш. Плиткым опта, отделкым ышта, варитла. Чоҥымо пашам сайын пала. Сандене пӧртым родо-тукым дене пырля нӧлтен шындыме. Пӧрткӧргыштӧ отделкым шкеак ыштен. Варажым коктын мончам чоҥышна. Вӱтана уло. Ончыч тушто ушкалым, казам ашненна. Вич шочшан улмем дене кызыт вольыкым ончаш жапем огеш сите. Вӱта кызыт яра шинча. Кеҥеж жапыште сӧснам ончена, теният налаш шонена. Тӱҥ шотышто кайыквусым эре ашнена. Пакчана кугу», – ойла Роза Германовна.
Ӱдыран лияш шоненыт
Вате-марийын кугу поянлыкышт – вич эрге. Кугурак-влак школышко коштыт. Чулым, кожмак, пашаче улыт. Шкеныштым тӱрлӧ могырым вияҥден толыт. Эн кугуракше, Костя, Матародо школышто 9-ше классыште тунемеш. Рвезе спортлан шӱман, полиатлон дене заниматла, таҥасымашлашке кудалыштеш. Владислав 6-шо классышке коштеш. Тудо мураш-кушташ кумылан. Яҥгетсола ялысе клуб пашаеҥ-влак тӱрлӧ концерт годым Владиславым эре ӱжыт. Гармонь дене шке семынак шокташ тунемеш. Кумшо эрге – Савелий – Яҥгетосласе тӱҥалтыш школышто 1-ше классышке коштеш. Тудо Владик изаж гаяк артист койышан. Мураш-кушташ йӧрата. Изаж дене пырля концертыште эре выступатла. Богданлан – идалыкат 10 тылзе, Мирослав ӱмаште 31 декабрьыште гына шочын. Тудлан кок тылзе темын. Озавате Матародо школ кочмыверыште поварлан пашам ыштен. Кызыт кок изи шочшыж дене шинча.
«Ӱдыран лияш эре шоненна. Но Юмо мыланна эргым пӧлеклен. Тидлан тауштена. Пелашем нуным спортлан эре шӱмаҥдаш тырша. Вет рвезе-влак виян лийшаш улыт. Кок эргымын усталык шӱлышан улмышт, очыни, ача-авам гыч куснен. Шкеат жапыштыже «Элпанур кундем» ансамбльыште участвоватленам. Ачам ден авам эре концертлаште выступатленыт, сӱанышке коштыныт. Ачам тале гармоньчо, тӱмырзӧ ыле. Чаманаш логалеш, кодшо ийын илыш дене чеверласыш. Ялыштем авам шкетын ила. Сандене туддеке чӱчкыдын миен толына», – ойла Роза Германовна.
Князевмытын суртышт йоча йӱак-йӱан дене темше. Кугурак эрге-влак авалан полшат. Мо кӱлеш – чыла ыштат. Поснак шошым, кеҥежым паша палынак ешаралтеш. Пакчагӧргым шындыман, вольыкым ончыман, йоча денат шогылтман. Тыгодым емыж-саскам, поҥгым погат.
Ты ешыште поро шӱлыш, икте-весылан ваш эҥертымаш да йӧратымаш чот шижалтыт. Сандене нине самырык вате-марий дене кугешнаш гына кодеш.