Курыкмарий район Козьмодемьянск оласе Лихачёв лӱмеш уремысе 12-шо номеран пӧртыштӧ «Дом морёного дуба» тоштер верланен. Ожно тыште купеч пӧрт лийын. Ынде энтузиаст-влакын тыршымыштлан кӧра тудым тоштерыш савыреныт да нунак тошто оралтылан у сыным пуртеныт.
Ттыште «Сокровище реки» лӱман выставке пашам ышта. «Тыгайже Российыштыжат икте веле, тудо пӱртӱсын ик эн чатка поянлыкше, вӱд йымач лукмо тумо дене ыштыме арвер, изделий-влаклан пӧлеклалтын», – мане мыланна экскурсийым эртарыше Анатолий Александрович Калачёв. Кузе ты промыслым илышыш шыҥдарен толмышт нерген пален налаш моткоч оҥай ыле.
Тоштерыште кок выставке зал уло. Икымшыже «Возрождение забытого промысла» маналтеш. Ончаш толшо-влакым тумо пушеҥгын илыш корныж дене палдарат. «Вӱд пундаш гыч лукмо тумо кужу корным эрта. Тудын кок илышыже уло: икте – мландымбалне, весе – эҥер вӱд йымалне. Тысе тоштерын пашаеҥже-влак Пенза областьысе Сура эҥер пундаш гыч ик, кок, кум, ныл тӱжем ий дене кийыше пушеҥгым муктыныт. Специалист-влак вӱд серым, йогыным, пундашым тергат. Аквалангист-влак вӱд йымалне кийыше тумым мумек, пушеҥгым вӱд йымач лукташ верым ямдылат. Вара тачысе саманлан келыштарыме технике дене вӱд йымалне кийыше тумым серышке луктын пыштат. Сырьём эрыктат, кӱлеш верыш наҥгаят, сортироватлат да коштат. Тӱрлӧ минераллан поян улшо материалым кум ий коштыман, вара веле кӱлеш арверым ышташ лиеш. Тумо дене ыштыме ӧрыктарыше художественный произведений-влак таче ты тоштерын пырдыж-влакым сӧрастарат», – ойла Анатолий Калачёв.
«Забытый промысел» инсталляций (композиций) пеш оҥай! Тыште вӱд йымач лукмо материал дене ыштыме ӱзгарым, тросым, тӱрлӧ атрибутым вераҥдыме. Пиломатериалым, тумо пушеҥге пӱчкышым, оҥам ужаш лиеш. Пырдыж воктене декоративный скульптур-влакым шындылме. Тыгак пырдыжыште морёный тумо нерген информационный стенд кеча. Фотолаште 1947 да 2003 ийлаште вӱд гыч тумым кузе лукмым ончыктымо. Тиде инсталляций «Дерево» маналтеш, ончаш толшо-влак ятыр уверым пален налыт.
Вес ужаш «Волшебная комната» лӱман. Волгыдо пӧлемыште лиймек, шӱм-чоным куан тул шижде авалта. Тумо материал дене ыштыме кажне арвер деч пуйто вий-куат толеш. Нине арвер-влакым кид дене кучен ончаш «Книга желаний» композицийым вераҥдыме пӧлемыште гына лиеш. Мутлан, трон-креслыш шичмек, пӱртӱсын куатше капышкет шыҥа, иктаж-могай шонымашым шканет каласен кертат. Тидым «юзо пера дене юзо книгаш» возаш лиеш. Пырдыжыште декоративный панно-влак кеча. Толшо-влак шарнен илашышт фотом ыштен кертыт, тидым ышташ тоштер тореш огыл.
Кокымшо выставке зал – «Галерея дубового листа», тудо тумо лышташлан пӧлеклалтын. Тыште тӱҥ экспозиционный объектым, «Тумо лышташ» скульптурым, шогалтыме. Тудак галерейын символжылан шотлалтеш.
Тоштер пашаеҥ да экскурсовод Анатолий Калачёв – шкежат кидмастар. Ятыр композицийышке тудын кидше возын. Шкеак экспедицийыш лектеш, вара мастерскойыштышт материалым коштымо сомыллан вуйын шога. Тӱрлӧ радынам шкеак келыштара. Декоративно-прикладной искусствым вияҥдымашке надыржым пышта. Кажне арверын пӱрымашыжым пала да чон почын каласкала. Чыла коллекцийын посна лӱмжӧ уло.
Ты тоштерыште омса эре почмо. Вес элласе да Российысе турист-влак «Дом морёного дуба» тоштерышке чӱчкыдын толыт. Тумо акрет годсо ик эн пеҥгыде пушеҥге. Тумлегыже мландымбаке велеш да пеҥгыде у вожым колта.
Мо оҥайже: тумо вӱд йымалне ик тӱжем ий киен гын, тудо ошалгырак тӱсан, ныл тӱжем ий киен гын – шемалге. Тумын тӱсшӧ вӱдын составше денат кылдалтын. Вӱдыштӧ мыняр шуко тӱрлӧ минерал, тумо тунар шемалге тӱсан лиеш. Морёный тумо дене ожнысо климатымат шымлат. Тидым ышташ пытартыш ийлаште кугу олала гыч ты тоштерыш учёный-влак чӱчкыдын толын коштыт.