Шукерте огыл Шернур тӱвыра пӧртыштӧ «Без срока давности» научно-просветительский проект почеш мероприятий лие.
Вашлиймаш
Тушко писатель да военный службын ветеранже-влак Николай Лузан, Константин Шемякин, Сергей Кузнецов, «Бессмертный полк России» мер толкынын Марий Элысе штабшым вуйлатыше, ончычсо военный Виталий Лежанин миеныт. Тыгак «Мари ушем» вуйлатыше В.Петров ден Писатель ушемын Марий Элысе пӧлкажым вуйлатыше С.Архипова ушненыт.
А ты вашлиймашыш Шернур посёлкысо школла гыч тунемше-влак толыныт. Нунылан эн ончычак писатель, мер пашаеҥ да «Без срока давности» проектын модераторжо Н.Лузанын вуйлатымыж почеш Марий Элыште ямдылыме «Они сражались за Родину» документальный фильмым ончыктышт.
Тушто Кугу Отечественный сар годым НКВД-н разведывательно-диверсионный группыжым вуйлатыше Ян Серебрянский нерген ойлалтеш. Тудым кум гана арестоватленыт, варажым Бутырский тюрьмаште фашист-влакын индырен пуштыныт, но пытартыш кече марте шке элже верч шоген.
Вашлиймашыш СВО участник-влак Евгений Таникеев, Антон Глушков да Валентин Пакееват миеныт. Тыгак СВО кундемыш гуманитарный полышым коштыктымо нерген В.Петров, Е.Шаблакова шым ияш Кирилл эргыж дене каласкаленыт, видеом ончыктеныт. Икманаш, мероприятий патриотизм шӱлыш дене авалтын, чылажымат тунемше-влак йӱк лукде колыштыныт.
Шарнымаш ила
В.Лежанин Кугу Отечественный сарын участникше, Советский районышто шочшо да ик жап Шернур школ директорлан ыштыше, математикым, физикым туныктышо Пётр Боцманов (25.07.1916 – 21.10.1944) нерген каласкален да видеом ончаш темлен. Таче лудшына-влакым тудын нерген кумданрак палдарена.
Тений 7 майыште лачак ты проект почеш Йошкар-Ола ден Норвегийысе «Аркивет» тоштер комплекс коклаште «Непокорённые» телекӱварым ыштыме. Тудым «Бессмертный полк России» мер толкынын регионысо штабше лачак землякна, лейтенантын политрукшо Пётр Иосифовичым шарныме лӱмеш эртарен. Боцмановын патырлыкше да подпольный пашажлан кӧра лагерьысе ик совет салтакат фашист-влак могырыш куснен огыл. Тиде антифашистский подвигшылан тудым 1944 ий 21 октябрьыште гестапо тюрьмаште (Брагдое отрошто) лӱен пуштыныт.
Землякнам да увер деч посна йомшылан шотлалтше совет салтак-влакым Норвегийыште тойымо нерген пален налаш «Аркивет» тоштер комплексын пашаеҥже Татьяна Торесен полшен. Тудак телекӱварыш ушнен. Тыгак ты мероприятийыш тунемше, вузласе студент ден туныктышо-влак, П.И.Боцмановын родыжо-шамыч толыныт. Тунам Марий Элын сулло художникше Андрей Санниковын патырле салтак Пётр Боцмановын подвигше нерген картинылажым ончыктымо. Радынан копийлажым Норвегийыш колташ кутырен келшеныт. А иктыжым, военный форман портретшым, сӱретче лейтенантын уныкаже Ирина Кутыревалан кучыктен. Ынде йотэлыште П.И.Боцмановым да моло геройымат шарныме лӱмеш мемориал палым ямдылат.
Рашемдыме
Пытартыш жапыште ятыр еҥ сарыште увер деч посна йомшо родо-тукымжым кычалеш. 2022 ийыште «Бессмертный полк» Норвегийыш йодмашым колтен. Рашемдыме: Пётр Боцмановым Осло олаште тойымо.
Татьяна Торесен вич ий ончыч, йошкарармеец-влакым лӱм деч посна тойымо шӱгарыштым мумеке, кычалме пашам тӱҥалын. Ик салтакын родыжым верештмеке, ты сомылым кӱлынак шукташ пижын.
Кум ий ончыч Татьяна да тудлан полышкалыше-влак лейтенант Пётр Боцманов нерген пален налыныт. А тудо 80 ий увер деч посна йомшылан шотлалтын. Йотэлыште историк ден волонтёр-влак политрукын алмаштышыже Боцманов нерген архивный документлам верештыныт.
Салтак Кристиансанн оласе тюрьмаште лийын. 958-ше артиллерийский полк Крым верч кредалмаште тӱрыснек гаяк личный составше деч посна кодын, но пленыш сдаватлалтын огыл. Контузитлалтше-шамыч пленыш логалыныт. Тыгак 28 ияш Пётр Боцманов концлагерьыш верештын. Самырык комиссарын политпашам шолып эртарымыжым пленный-влак коклаш посна еҥым вераҥдыме дене пален налыныт. Восстанийым ямдылыше-влакым ончыч индыреныт, вара лӱеныт.
Ты концлагерь верыштак, илен-толын, «Аркивет» тоштерым почмо. Тушто шукерте огыл Боцмановлан стелым шогалтыме. Тысе пашаеҥ-влак землякнан илышыж нерген фильмым войзен да телекӱвар годым ончыктен.
Тыгодымак комиссарын родо-шочшыжо-влаклан «Непокорённый Пётр Боцманов» шарнымаш медальым кучыктеныт. Ты мероприятий деч вара Российыште Норвегийын посолжо Николай Корчунов саде картиным тоштерыш шке наҥгаен пуаш сӧрен. Тушеч посол шочмо Марий кундемышкыже лӱддымӧ землякнан кийыме верже гыч рокым кондышаш. Очыни, тиде июньышто лийын шуэш, палемда Виталий Лежанин.
Ты салтакын уныкаже Ирина Кутыреван палемдымыж почеш, Пётр Иосифович художник лийын, олам сӧрастараш полшен. Самырыкше годым футбол дене модаш йӧратен, мандолине дене шоктен. Пелашыже ден ӱдыржӧ, марий ден ачаштын пӱрымашыж нерген палыдеак, ты тӱня гыч каеныт.
Фото-влакым И.Кутыреван альбомжо гыч налме.