Утларак тыршен, уланрак лийына

«Москва» озанлык вуйлатыше Р.Григорьев Е.Кузьмин ден В.Сергеевым шурно лектыш дене палдара

Кугыжаныш Погынын депутатше-влак республикысе районлашке лектын коштыт. Икте у тунемме ий деч ончыч школым терга, могай нелылык улмым да кузе тудым решатлаш лиймым рашемдаш полша, весе – йочасадыш савырна, кумшо нацпроект почеш ышталтше пашам акла.

Марий Эл Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже, Йылмым, сылнымутым да историйым научнын шымлыше В.Васильев лÿмеш марий институтын директоржо Евгений Кузьмин кодшо арнян Волжский районыш миен.

ФАП, аптеке, вӱд

Икымше вашлиймаш Приволжский поселкышто Калыклан социальный полышым пуымо рÿдерыште эртыш. Социал пашаеҥ-влак ончылно Евгений Петрович республикысе илыш, кугыжаныш паша нерген каласкалыш. Сай дене пырля мо ышталтшашыжат радамлалте:

– Кызыт республикыштына шуко вере корно олмыкталтеш. Асфальт корно шуко ийлан чытыже манын, тачысе у технологий почеш икмыняр лончын шаралтеш. Чоҥышо-влак эн шагалже вич ийлан гарантийым пуат. Кеҥеж тургым жапыште Йошкар-Оласе шуко уремыште асфальтым уэмдыме, но эше ыштышаш кодын, паша шыже марте «шолаш тÿҥалеш». Волжский районышто, Морко да моло кундемлаштат тыгак тыршат, тидым мый шке шинчам денак ужынам. Окса тӱҥ шотышто Россий правительствын нацпроектше почеш ойыралтеш. Чылаже 12 национальный проект илышыш шыҥдаралтеш. Тÿвыра илышыште, образованийыште, экологий йодыш да моло шотышто вашталтышым те шкеат ужыда. Мут толмашеш ойлен кертам: тылеч ончыч ял покшелне кунам шÿк контейнер лийын? Нигунам, чыла торым чодыраш, коремыш але агун вынемыш кышкенна, а кызыт цивилизаций илышлан келшышын, иктеш чумырен, свалкыш але переработкыш наҥгаят. Тÿвыра полат-влак олаштат, ялыштат чоҥалтыт. Кызыт «Волгатех» дене пырля мемнан институт «Марий Алисам» ямдыла (марла лӱмым эше палемдыме огыл) ямдыла.

Газ пучым пöрт марте оксам тӱлыде, кугыжаныш кÿшеш шупшаш задаче шындалтын. Тыгай кугу пашаже шуко ышталтеш, сандене тидлан куанен моштыман.

Ты погынымашке толшо кокла гыч Пӧртанур фельдшер-акушер пунктын пашаж шотышто, ялыште эмым ситарыме йодышым тарватеныт. Депутат «Единый Россий» партийын «Мобильный аптеке» законопроектше нерген палдарен. Закон илышыш шыҥдаралтеш гын, ончыкыжым тора яллашке эмым автомашина дене шупшыкташ тÿҥалыт.

«Курмызак ялыште пожар лӱдыкшӧ лиеш гын, вÿдым нигушеч налаш. Тыгак тений корным олмыктеныт, но пашам мучашлыде коденыт…» манме йодыш йоҥген. Вашлиймаште пырля лийше В.Сергеев, Волжский муниципальный районым вуйлатыше, Сотнур администраций дене пырля ты йодышым решатлыме нерген ойлыш.

Тений Волжский районышто калыклан Купсола (Эмеково), Памар, Шарача селалаште, Пӧтъялыште вÿдым ситарыме йодыш шотышто кугу паша ышталтын. Тидлан оксам республикысе резерв фонд гыч налме. Ончыч вуйлатыше-влак «Окса уке, мо дене ышташ?» манын, кидым шаралтат ыле гын, кызыт йöным кычалыт, муыт.

Тÿвыра, ялозанлык паша

Памар тӱвыра полатыште туныктышо, книгагудо пашаеҥ-влак утларакше школ теме дене йодышлам тарватеныт. Ты оралтын кокымшо пачашыштыже библиотеке верланен, тудымат чаплын олмыкташ полшаш йодыныт. «Тачысе кечын тидым ышташ лиеш да кӱлеш!» – вашештен депутат да могай программыш пураш йӧн улмо дене палдарен.

Юлсер кундемыште ял калык дене тыгак «Москва» озанлыкыште вашлийме. А тылеч ончыч Сотнурышто черкым олмыктымо паша кузе шукталтмым пален налме, тыгак тӱвыра полатыш пурымо. Нацпроект окса кÿшеш тудо леведыш гыч тӱҥалын подвал марте олмыкталтын. Ынде Сотнур селасе тÿвыра да увер рÿдерыш савырнен. Кок пачашан оралтыш тачысе илышлан мо кÿлеш – чылажымат (концерт залым, тоштерым, балет классым! да молымат) шыҥдарыме манаш лиеш.

Сотнур тӱвыра полатым олмыкташ «Культура» нацпроект почеш 15,5 млн теҥге ойыралтын

Сотнур тӱвыра полат ончылно: Р.Степанова, Л.Казакова, В.Солдатов, В.Сергеев, Е.Кузьмин.

Тичмаш налмаште

Районлаште вашлиймаш-влак деч вара Е.Кузьмин деч иктешлен каласаш йодым.

Евгений Петрович, пытартыш тылзыште чыла районышто лийында, теҥгече Курыкмарий кундемышке савырнышда, калыкын кумылжо могайрак?

– Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже семын уло республикым коштын савырнаш йӧн лие. Иктешлен каласаш гын, еҥ-влакын кумылышт сай, тачысе президентын курсшо дене келшат, элнан тӱҥ партийжылан ӱшанат. Кокланже илыш начар манын ойлышыжат лектеш. Такшым илышлан вуйым шияш келшен ок тол, шонем. Кол келге вӱдым кычалеш, а айдеме – сай илышым, манеш калык.  Тиде чын, сай верч тыршыман, но йомакысе семын чылажымат иканаште ыштен шындаш ок лий, южо кугу йодышыжым шот дене радамлен тöрлаш шагал огыл жап кая. Уто лÿшкымашым тарватыде, шолдыра шомак деч посна, ваш келшен тӧрсырым кораҥдаш гын, кеч-могай сомылжат  куаным конда. Айда лийже вурседылаш, критиковатлаш огыл, а пырля тыршен, илышнам вораҥдарен колтыман. Тидлан ӱшан уло. А тичмаш ончалмаште илышна вияҥ толеш – эше пеш писын!

Элым вуйлатышына ÿшанле. Россий президент Владимир Путин виян корным налын, нимогай чаракым ончыде (а тудо, шкеат ужыда, эреак лектын шога), палемдыме цельыш талын вÿден наҥгая. Марий Элыште шуко пашаже республикым вуйлатыше Александр Евстифеевын моштен вуйлатымыж дене шукталтеш.

Еҥ-влакын йодмыштым кузе шукташ тӱҥалыда?

– Мом кертмыжым тӧрлаш верыштак кутырен келшыме, вет мый денем пырля вашлиймаште район вуйлатыше-влак лийыныт. Кугурак йодышыжым ме решатлаш тыршена – ме огына мондо, исполнительный ма, законодательный орган кӱкшытыштӧ умбакыже пашам ышташ тӱҥалына.

Тидымат каласем: калык «весын толын ыштен кайымылан» гына ÿшанен ок шинче, шкежат йöным кычалеш. Мо шотышто вийже ок сите – йодеш.

Тыгай вашлиймаш-влак деч вара тачысе илышын ойыртемже утларак палдырна?

– Юлсер кундемысе «Москва» гай озанлык-влак шуко лийыт гын, ялыште мланде яра кияш ок тӱҥал. Поян шурно пасушто тÿредше чапле комбайн-влакым ужын, мланде паша дене кылдалтше калыклан тауштымо шуэш. Мыняр чытымаш, мыняр пÿжвÿд йога кажне кечын тиде поянлык тыге шинчам куандарыже манын! Тек пашаче калыкынат, «Москва» озанлык вуйлатыше Рудольф Григорьевынат тазалыкышт пеҥгыде лиеш, вийышт ешаралт толеш.

«Москва» озанлыкыште тений шурным 1650 гектарыште поген налме.

Ик гектарлан шотлымаште 20 центнер дене аралаш пыштыме.

1500 га мландым куралаш, 700 га кокияшым ӱдаш кодын.

15 гектарыште ковыштам поген налман.

Эдуард Иманаев.

Авторын фотожо.