Республикыште тӱвыра, усталык паша кажне ийын вораҥын толеш, лектышыж дене куандара. Кундемыштына шуко мероприятий, фестиваль, конкурс эртаралтыт, тӱвыра аланыште тыршыше уста еҥ-влак мастарлыкыштым семинар-практикумлаште нӧлтен толыт. Ты кӱлешан пашам Марий Эл Республикысе калык усталык да тÿвыра каныш шотышто республикысе шанче-методике рӱдер кӱлынак виктара да вияҥден толеш.
Икте-весым умылышо, полшен шогышо коллективыште таче 70 утла пашаеҥ тырша. Рӱдерым журналист, мер да тÿвыра пашаеҥ, «Интеллектуал» тӱвыра-увер рӱдерым чумырышо, тÿвыра да калыкле кыл аланыште ятыр проектым илышыш шыҥдарыше Эльвира Викторовна Куклина ынде пел ий вуйлата. Кодшо кечылаште тудын дене вашлийын мутланышна, эртыше идалыкысе пашам лончылышна, тенийысе паша план дене палыме лийна.
– Эльвира Викторовна, Те журналистике аланыштат, мер да тÿвыра пашаштат ятыр ий тыршенда. Таче Калык усталык рӱдерым вуйлатеда. Тиде должность Тыланда вучыдымо лийын мо?
– Калык усталык рӱдер нерген шукертак палем. Тӱрлӧ паша нерген шонкаленам, но ты рӱдерым вуйлаташ тӱҥалам манын, ик ганат шонен омыл. У должность шотышто ик жап ӧрмалгенамат ыле, ик семынже вучыдымо лийын. Мыланем пел суткам шоналташ пуэныт.
Но вес семынже вучыдымо лийшаш огыл, шонем. Вет мый тӱвыра аланыштак пӧрдынам, тудын дене кылдалтше тӱрлӧ проектым илышыш шыҥдаренам. Тидын шотышто шуко йолташ, партнёр улыт. Сандене илыш тышке шкеак конден. Мом тый ыштен кертат, молан тыйын призваниет, мастарлыкет уло – илыш кушко кӱлеш, тушко наҥгая. Мо тыланет пÿралтын, тудымак ыштышаш улат.
Марий тӱвыра рӱдерыштат пашам ыштенам. Тидыже мыланем опыт лийын. Тыгодым шкемым эре журналистике аланыште ужынам. Чоныштем журналистике кумыл кызытат ила, мылам возаш келша. Тидын шотышто соцкылыште шке лаштыкым вӱдем. Ом возо гын, мыланем кечыжат йокрокын эртыме гай чучеш.
– Илышыште, пашаште Те эн тӱҥлан мом шотледа?
– Илыш принцип кажне айдемын уло. Самырык годым ик семын шонет, шуко ала-мом ыштыме, кӱкшытыш шумо шуэш. Жап эртымеке, вачӱмбалне могай-гынат у опыт, шинчымаш лийыт. Кум кӱшыл шинчымашем уло. Кызыт эше культурологий кышкарыште аспирантурышто тунемам. Культурологий доктор Галина Шкалина – шанче вуйлатышем. Тудын шинчымашыже, илыш опытшо мыланем моткоч шергакан. Тачысе илышыште айдеме-влак кокласе кылым эн шергаканлан, тӱҥлан шотлем. Тиде икте-весым ужын, шижын, колышт моштымаш. Еҥын ойжым колын, весылан шке ойым намиен шуктен моштыман.
Калык усталык рӱдерыште усталык шӱлышан еҥ-влак пашам ыштат. Коллектив моткоч кугу. Республикысе чыла клуб системе дене кылна пеҥгыде. Нунын пашаштым виктарен шогена, шымлена, кертме семын полшена, нунылан шуко практикумым эртарена, вияҥдаш полшена. Мыланна тиде таче эн кӱлешан. Калык усталык паша рӱдерыште гына огыл, а уло республик мучко вияҥ толшаш. Вуйлатыше семын мыланем тиде ик эн тӱҥ паша, ик эн тӱҥ шонымаш. Виктарен, тачысе илышлан келыштарен, умбакыжат вияҥден колташ да тыгодымак йӱлам арален кодаш. Мыланна илыш денат тӧр ошкылаш тыршыман.
– Калык усталык рӱдерын пашаже мучашдыме, тыште илыш шолеш. Эртыше пагытым иктешлаш гын, ӱмаште рӱдерыште могай кугу паша шукталтын? Тений мо ышталтшаш?
– Ондак Калык усталык рӱдерым ӧрдыж гыч гына паленам. Тышке толмеке, чот ӧрынам: мыняр пашам тудо шуктен шога. Идалык мучко 17 методический пособий лектеш, ÿмыште тиддеч шукыракат лийын. Ийлан ныл гана «Клубный вестник» журнал савыкталтеш. Тыгак рӱдерыште фольклор, вокал, режиссур, театр, кидпаша да моло паша дене кылдалтше шуко семинар, практикум эртаралтыт. Киноискусство направлений денат паша шукталтеш. Тÿвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствын виктарымыж почеш республик мучко шым кинозалым «Фонд кино» («Культура» национальный проект) гоч почмо.
Рÿдерыш толмеке, вигак проект пашалан тӱткышым ойыраш тӱҥалынам. Тиде амал денак тӱвыра министр Константин Анатольевич Иванов деке лектынам. Тыге республикыштына Тӱвыра инициативе Президент фондын проект офисшым почмо. Ты шотышто 2023 ий 3 ноябрьыште Марий Эл Республикым Вуйлатыше Юрий Викторович Зайцев да тӱвыра инициативе Президент фондын генеральный директоржо Роман Владимирович Карманов ойпидышым подписатленыт.
Тыгай офис дене Россий мучко ме визымше лийынна. Таче тидлан кугу тӱткышым ойырена, проект шотышто семинар-влак эртаралтыт, районлашке лектын коштына. Тӱвыра аланыштат проектым возен, арален моштышаш улына.
Ӱмаште шуко фестиваль, мероприятий эртаралтыныт. Тиде балетмейстер-постановщик-влакын Дружинина-Кузнецова лӱмеш республикысе конкурсышт, «Ший памаш» регион-влак кокласе фестиваль-конкурс, «Марий Эл – место силы» («Марий Эл – виян вер»), «Танцуй и пой, моя Россия!» фестиваль да молат. Ӱмаште октябрьыште калык усталык рӱдерлан 77 ий темын.
2023 ийыштак ремесло форумым кокымшо гана эртарышна. 2025 ийыште Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан 80 ий теммым палемдаш тӱҥалына. Ӱмаште шыжым «Сеҥымашын салютшо» («Салют Победы») фестиваль кышкарыште «Марий Эл – место силы» фестивальым эртарыме. Кажне район отчётный программыж дене палымым ыштен.
Тыгак национальный костюм дене кылдалтше «От чистого истока» премий дене кок еҥым палемдыме. Марий Эл Правительствын «Калыкын чонжо» («Душа народа») премийжым пуымаштат ме тыршена. Тидын шотышто организационный йодышым решатлена.
Йӱштӧ Кугыза дене кылдалтше шагал огыл мероприятийым палемдена. Мутлан, «Йӱштӧ Кугыза деке унала» фестиваль-конкурс. Москошто эрытше «Россий» форум-ончерыште тÿрлö программе дене ятыр участвоватлена.
Теният паша кӱжгӧ. Ончылно ятыр мероприятий, фестиваль вучат. Мутлан, театр коллектив-влаклан эртаралтше «Театральная юность» конкурс, куштызо, хореограф-постановщик-влакын «Михаил Мурашко приглашает друзей» фестиваль-конкурс, национальный костюм дене кылдалтше «Марий пайрем унала ӱжеш» регион-влак кокласе конкурс да молат.
Каласен кодыман: калык усталык рӱдер пелен икмыняр коллектив уло, ретро-студий пашам ышта. Тений «Марий памаш» коллективлан 50 ий, «Пеледыш» ансамбльлан 65 ий, «Эрвел марий» ансамбльлан 35 ий, «Изи памашлан» 40 ий темеш. Нине лӱмгече-влакым шотыш налын, тений 26 январьыште калык усталык дене кылдалтше «Усталык памаш» фестивальым почына. Тудын почеш икмыняр концерт, мероприятий эртаралташ тӱҥалыт, а декабрьыште чыла тиде иктешлалтеш. Тыгак «Сеҥымашын салютшо» фестивальымат умбакыже шуена. Молгунамсе семынак шуко семинар-практикумым эртараш, научно-методический книгам лукташ палемдыме.
– Тау жапым ойырымыланда. Пашада умбакыжат тӱзланен, вораҥын толжо!