Тений Марий Эл Республикын кугыжаныш премийжым 52-шо гана пуат. 2019-2020 ийласе пашам да йодмашым 35 кандидат темлен.
52-шо гана
Нунын коклаште икымше лаштыкыште ончыктымо «Чинчывий» кӱслезе ансамблят уло. Тудым И.С.Палантай лӱмеш Марий республиканский тӱвыра да сымыктыш колледж темлен. «Чинчывий» ансамбльым тиде колледжын кӱшыл категориян туныктышыжо Марина Завойскина (ӱдыр фамилийже – Эльтемерова) вуйлата. Советский район Кодам ялын ӱдыржӧ усталык шӱлышан ешыште шочын. Ачаже – кидмастар, аваже почеламутым, сценарийым воза, икмыняр книгам савыктен, Маринан Аксар изаже мурым мура.
Кӱслезе ӱдыр-влакын тиде коллективыштым 2009-2010 ийыште «Народное инструментальное творчество» отделенийыште чумырымо. «Чинчывий» ансамбльым Марий Элын визиткыжлан шотлыман. Тудо кундемыште эртаралтше ятыр мероприятийыште участвоватлат, лывырге парняшт дене кӱсле йӱкым луктыт, сӧрал марий семым йоҥгалтарат.
Кодшо номерыште сӱретче Анна Санникова нерген «Сылнылык тӱня» лаштыкыштына каласкалышна. Тылеч ончыч «Шулдыран пагыт» лаштыкыште эше вес кандидат Анастасия Галиева дене палдаренна.
Марий самырык театрын артистше Михаил Александров нерген тений 18 сентябрьыште возенна ыле, а артистке Галина Соловьева нерген – идалык ончычак. Нунын «Ася» драмысе рольыштым темлыме. Тыгак Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрын балет артистше Роман Стариков нергенат посна лаштыкыште ойлалтын.
Газет лаштыклаште Йошкар-Оласе пырдыжлам сӧрастарыше Илья Белов нергенат мутым чӱчкыдын луктынна. «Йыван Кырла. Путёвка в жизнь» документальный драматический спектакльын режиссёржо Степан Пектеев нергенат идалык ончыч каласкаленна ыле.
Вес кандидат Игорь Поповымат, сайын палена. Тудо МарГУ-што журналистлан тунеммыж годым «Кугарня» газетыште пашам ыштыш. А вара «Ончыко» журналышке кайыш. Ик жап гыч тудым «Ончыко» журналын тӱҥ редакторжылан шогалтышт. У Торъял район Немда вел рвезын сылнымутлан шӱмаҥмыжым школышто тунеммыж годсек эскерен шогена. 2013 ийыште тудо «Поро эр, ош куэр!» икымше почеламут сборникым савыктен. А 2018 ийыште И.Попов поэзий аршашыжым «Поч омсатым» кокымшо сборникышке чумырен луктын. Лач тудым Россий Писатель ушемын Марий Элысе пӧлкаже Олык Ипай лӱмеш премийлан темлен.
А тылеч ончыч, 2017-2018 ийласе паша-влакым аклымеке, писатель Светлана Бессонова, Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрын балет артистше Артём Веденкин, Марий самырык театрын актрисыже Татьяна Окунева (Попова), «Марий Эл» ГТРК-н редакторжо Людмила Фёдорова, музыкант, туныктышо Татьяна Ямбердова лауреат лӱмым налыныт ыле.
Премийым кажне гана Марий Элын лӱмгечыж деч ончыч кучыктат. Вашке эше вич у номинант пале лиеш. Еҥ-влак утларакшым шке пашажым посна темленыт, а южышт усталык коллектив дене шуктымо сомылыштым ончыктеныт.
1968 ий годсек пуат
Олык Ипай лӱмеш молодёжный кугыжаныш премий 1968 ий годсек пуалтеш. Тунам самырык тукымлан литератур ден искусствышо сеҥымашыш шумылан «Марий комсомолын премийже» манын пуаш тӱҥалыныт. Премийын статусшо ик гана веле огыл вашталтын. Теве 1994 ийыште тудо кугыжаныш лийын. А 2008 ий годсек лауреат-влаклан премий деч посна медаль сынан оҥыш пижыктыме знакым кучыктат.
2010 ий марте премийым вич номинацийыште пуэныт:
– литератур да журналистике,
– изосымыктыш,
– музык, мурен моштымо сымыктыш,
– театр сымыктыш ден актёр мастарлык,
– калык усталык, кидпаша да ремесла.
2012 ийыште премий нерген положенийыш ешартышым пуртымо – тӱвыра областьысе тоштер да книгагудо пашаеҥ-влакын сеҥымашыштым аклаш тӱҥалме. Тылеч посна вес вашталтыш лийын: кажне ийын, номинацийым палемдыде, вич лауреатым ойырен налыт. Шукерте огыл науко, технике да производство шотышто, тыгак социально кӱлешан да мер паша шотышто номинаций-влак ешаралтыч.
Эн ончыч
Молан премий Олык Ипай лӱмеш? Репрессийыш логалше марий поэт, кусарыше да журналист Олык Ипай (1912-1937) улыжат 25 ийым илен да шуктымо пашаж дене кугу кышам коден.
Эн ончыч ты премий 1968 ийыште поэт Валентин Колумб ден композитор Эрик Сапаевлан (колымекыже) пуалтын.
50 ий жапыште 135 номинант Олык Ипай лӱмеш премийым сулен налын.
Нунын коклаште – Российын калык сӱретчыже Александр Бакулевский, Российын сулло сӱретчыже-влак Зосим Лаврентьев, Измаил Ефимов, Иван Ямбердов, Российын сулло артистше-влак Галина Иванова-Ямаева, Алла Александрова, Иван Смирнов, Марий Элын калык поэтше Семён Николаев, «Марий Эл» кугыжаныш ансамбльын да «Марий памаш» этнографический ансамбльын усталык коллективышт, моло лӱмлӧ еҥ-влакат.
«Кугарня» газетыште
«Кугарня» газет редакцийыште пашам ыштыше коклаште тыгай чап лӱмым нумалше-влакат улыт. Тиде – ончычсо художник, кызыт Югра кундемыште илыше чолга мер пашаеҥ Юрий Таныгин (1994 ий); поэтессе да корреспондентлан ятыр жап пашам ыштыше Татьяна Пчёлкина (2002 ий), «Кугарня» газетын 2010-2015 ийлаште директоржо-тӱҥ редакторжо, кызыт Марий Эл Республикын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Михаил Матвеев (2004 ий).
2010 ийыште ты радамыш эше вич еҥ ушнен. «Литератур да журналистике» номинацийыште газетын усталык коллективше – Эльвира Куклина, Ирина Степанова, Эльвира Терентьева, Алевтина Таныгина да Ирина Ямбаршева – «Самырык тукым – мемнан ончыкылыкна» темылан савыкталтше пашажлан сулен.
Тенийысе претендент-влак радамыште «Кугарня» газетын корреспондентше Алёна Яковлеват уло. Тудын 2019 ийыште савыктен лукмо «Ончалтыш» сборникшым темлыме. Алёнам марий эстрадын мурызо семынат шуко еҥ пала, творчествыжым эскера. Самырык поэтессан мутвундыжо поян, ойыртемалтше, поро пашалан ӱжшӧ.
Кодшо кечылаште поэтессе С.Эсаулован (тудат «Кугарня» газетыште пашам ыштен) «Светлана» всероссийский конкурсын премийжым сулышо еҥ дене палдарышт. Сеҥышыш поэтессе Т.Пчёлкина лектын! Тудлан «Волгыдо ялем» сборникшым савыктен лукташ фонд 25 тӱжем теҥгем ойырен. У поэзий книгаште марла почеламут деч посна Г.Пироговын рушлашке кусарыме 32 почеламутшо пурен.