14 сентябрьыште Екатеринбургышто родо-тукым калык-влакым иктыш ушышо «Семь чудес финно-угорского мира» фестиваль лийын. Тудо оласе «Эльмашевский» еш каныш паркыште «Финно-угорская мозаика» проект почеш эртаралтын.
Такшым Свердловск кундемыште тыгай мероприятийыш икымше гана чумыргеныт. Тушко манси, удмурт, марий, хант, саам, коми-зырян, мордва-влак миеныт.
Фестивальыште кажне калык шке ойыртемже-влакым ончыктен. Марий-шамыч гармоньым шоктеныт, тӱмырым кыреныт да моло семӱзгар денат сылне семым луктыныт. Тыгодым погынышо-шамыч йыр шогалын кушташ тӱҥалыныт.
Паркыште фестивальын участникше-шамыч уна-влакым «Мы живём на Урале» кудо ончерыш ӱжыныт. Тушто тӱрлӧ калык шке кудыштыжо шкеж нерген палымым ыштен.
Марий калык шке арверже-влак дене кудышто да посна ончерлаште палдарен. Тушто сӧрал вургемжым, волгыдо тӱржым, сылне сӧрастарышыжым ончыктен. Кажне узор але сӱрет шкешотан аралтыш улмыж нерген каласкален.
Финн-угор ден славян-влак ондакат йыгыре иленыт да икте-весышт деч озанлыкым кучымо шотышто сомылым, тыгак кызыт тукым гыч тукымыш куснышо йӱламат кӱсынленыт. Сандене ятыр калыкын ты але вес йӱлаже икгайрак, но шкешотан.
– Ме фестивальыште калык-влакын тӱвыраштым, йӱлаштым, юмыйӱлаштым ончыктышна. Мутат уке, финн-угор калык-влакын икте-весе коклаштышт шуко икгайлыкышт уло. Туге гынат нуно орнамент, национальный кочкышым ыштымышт, муро ден куштымашышт, лывырге йылмышт дене ойыртемалтыт. Ме тидым эн ончычак самырык тукымлан да моло калыкланат ончыктен, умылтарен кодынена. Тыгак финн-угор калык улмынам эше ик гана пеҥгыдемдена – ме тӱрлӧ тӱсан, мотор да шкешотан улына, – каласыш Российысе финн-угор-влакын Свердловск областьысе пӧлкажым вуйлатыше Наталья Ябекова.
Родо-тукым калык-влакын пӧлкаштым вуйлаташ марий ӱдырамаш Н.Ябековалан тений июньышто ӱшаненыт. Тыгак Наталья Николаевна – Екатеринбург олаште да Свердловск кундемыште илыше марий-влакын автономийлаштын председательже. «Семь чудес финно-угорского мира» мероприятийыш тудо 12 мер организацийым ушен кертын. Нуно йочалан, подросткылан да уло ешлан историй, тӱвыра, кидпаша, йылме да сылнымут, национальный кочкыш да вургем, йӱла да пайрем, калык модыш да еш поянлык дене кылдалтше программе-влакым ямдыленыт да эртареныт.
Ик площадке тӱрлӧ калыкын йылмыж ден сылнымутшылан пӧлеклалтын гын, весыште калык-влакын модышышт дене модмо. А кумшо площадке «Национальные ценности здоровья» маналтын.
А вара уна-шамычым кугу концерт вучен. Тушто финн-угор калык-влак шке мастарлыкыштым чеслын ончыктеныт. Паркыште тыгак аттракцион-влак пашам ыштеныт, конкурс-шамыч эртаралтыныт. Икманаш, тиде кугу мероприятийыште весела пайрем гаяк шижалтын.
Фестивальын унаже радамыште марий мурызо Эльвира Трифоноват (Канакаева) лийын. Ты пайрем нерген Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже тыгерак каласыш:
–Игече пеш сылне шоген! Садланак калыкланат тиде пайремыште чыла могыр гычат пеш йӧнан лие: мордва, удмурт, саам, марий унагудылаште тӱрлӧ мастер-класс, калык модыш-влак эртаралтыныт, тамле сийымат тамлен ончен кертынна. Мурымаш-куштымашыж нерген каласаш гын, марий-влак удмурт семын куштышт, удмурт, мокша калык-влак марий сем почеш тавалтышт. Чыланат пырля! Тидыже эн тӱҥжӧ, шонем. Икте-весынан тӱвыранам, вургемнам, йылмынам (кеч муро гоч гынат) умылен, аклен илаш тӱҥалына гын, илыш шот лиеш. Эсогыл мыят тиде пайремыште марла, удмуртла мурышым. А калыкланже могай кугу куан ыле!
(Фотошто: Удмурт эстраде мурызо А.Порфирьев ден пырля).
Эльвира Терентьева.
Фото-влакым Н.Ябекова ден Э.Канакаева колтеныт.