У Торъял кундемыште, шочмо ялыштем, шукертсекак лийын омыл ыле. Пытартыш гана тушто чевер кеҥежым гына лиймем шарналтен, трук вуйышко шонымаш толын пурыш: «А теле пагытым мемнан могырно кузерак эртарат?» Тыге ик эрдене мӧҥгӧ велышке тарванышым.
Чонемын изи гына ик ужашыже, У Торъял вел гыч улмо шижмаш, Кужэҥер районысо Нурсола ял воктеч шола могырышкыла савырнен пурышо корно гыч тӱҥалеш. У Торъял посёлко гыч ты корно савыртыш шумеш – 22 менге. Тиде верым калыкыште «повёрко» маныт. Кугорно гыч шола могырыш савырнымеке, шолаште Советский район Кукмарий, тудын воктенысе Шуй Мучаш, а пурла могырышто Кужэҥер кундемысе Тумньымучаш села ден Коҥганур ял кодыт.
Теве У Торъял район тӱҥалеш. Тиддеч вара корно мучко посёлко могырыш кайыше корныеҥым кок могырешыжат кушкын шогалше куэрла ужата. Кеҥежым оръеҥ гай койшо куэ-влак ужар сывыным чиен шогалыт, шыжым нуно шӧртнялгат, моторештыт, кечан игече годым лышташышт, сӱан вургемым сӧрастарыше шийла койын, кечыйолеш чӱчкен йолгат. Кызыт теле. Тений чот луман телым нунын укшышт верын-верын ош мамык дене леведалтын да ӱлыкӧ чымалт кечалтын. Южыштым пӱтынек тыгыде, нугыдо чинче леведын.
У Торъял лишне верланыше Изи Шӱвылак ял марте чодыра кокласе корно дене кудалмеке, посёлкышко пурыде, шочмо-кушмо ялышкем Шӱкшан эҥер гоч Пектубай селашке кайыше корно гоч Масканур селашке наҥгайыше кугорнышко лекташ лиеш. Тыге У Торъялым пурла могыреш коден, мӧҥгӧ корным пычырикак кӱчыкемдаш йӧн лектеш. Но мый эн ондак посёлкыш пурышым.
ПОСЁЛКЫШТО
Игече левештмылан кӧра ала мо, У Торъял уремыште еҥ-влак шагал огытыл. Иктышт ала-куш вашкен ошкедат, весышт, ваш шогалын, ала-мом мутланат.
Теве кинде кевыт ончылно ик классыште тунемме Гена лӱман изи годсо тосемым вашлийым. Чурийжым маске дене петырен гынат, мый тудым палышым.
Шинчаже изишак колянышыла коеш. Мутланымына годым пале лие: икмыняр кече ончыч кевытыште пандемийлан кӧра масочный режимым пудыртымыжлан полицейский тудын ӱмбак административный протоколым возен пуэн улмаш.
Тиде «Осып Ванялан» (основанийлан) кӧра тудлан шым тӱжемат пеле теҥге штрафым «тушкалтыме». Пенсионерлан тиде изи окса огыл, но закон – тиде закон.
Полмезе годсо йолташемым нелырак ситуацийыш логалмыжлан изишак лыпландарен, ындыжым Масканур корнышко лектым. Посёлкын рӱдыжым, черке воктенысе Шӱкшан кӱварым, йоча пагытым шарныктыше, шаулен йогышо да лишнак йоген эртыше Немда эҥер дене ушнаш вашкыше эҥер вӱдым фотографироватлен, йӱдйымал могырышкыла мӧҥгышкем лупшалтым.
КУЖНУРЫШТО
У Торъял посёлко гыч Масканур селаш кайыме асфальт корнылан тореш Чучо эҥер воктене Кужнур ял шинча. Кодшо курымын 20-шо ийлаштыже тиде ял волостной рӱдер лийын. Иленыт тыште руш-влак. Тунамак тиде ялыште тӱҥалтыш школ лийын. Вараракшым тиде ял лишке марий-влак толыныт да почиҥгам ыштеныт.
Тыге Кужнур деч пел меҥге тораште Гришкан почиҥга лӱман марий ял шочын. Илен-толын, тиде кок ял ушнен. Руш-влакат тышеч каен пытеныт. Кызыт тиде кундем калыкыште пӱтынекак Кужнур маналтеш.
Кызыт тыште «Первый май» колхозын Тушнур ялысе отделенийжын ик ужашыже верланен, тӱкан шолдыра вольыкым ӧрдыктарыме чапле фермым чоҥымо.
Ял калык тысе вольык ончымо пашаште, я Тушнурышто пашам ышта. Самырык-влак южышт Моско, Озаҥ, Йӱдвел кундемлашке пашашке коштыт. Ял воктен Чучо эҥер гоч кӱртньӧ-бетон кӱварым эше кодшо курымыштак ыштыме.
Жап эртыме семын тудым олмыктен шогымо гынат, кызыт тӱрыснек вашталтен чоҥаш пижме. Таче кечылан тошто кӱварым петырен, воктеныже жаплан вес кӱварым ыштат. Тиде пашам кӱварым чоҥышо мастер С.С.Цветковын бригадыже шукта. Пашазе-влак, Йошкар-Ола гыч толын, арня дене тыште вагонышто илен, лым лийде тыршат. Вет тидлан Моско федеральный оксам колтен.
Тиддеч посна У Торъял районышто кызыт тыгак Пектубай селаште у кӱварым ыштыме паша виян кая. Черетыште – Кугу Лумарий воктенысе Талман эҥер гоч кӱвар. Пашазе-влаклан лектышым тыланен, мый шке Танаксола могырышкем тарванышым.
ТАНАКСОЛАШТЕ
Шочмо Шавыксола ялем пелен верланыше Танаксола ялышке кечывал лишан миен шуым…
Умбакыже 11 февральыште лекше номерыште лудса.
Иван РЕЧКИН.
Авторын фотожо-влак.