Сайын, тыршен, ушыш пыштен тунемат, мӧҥгыштӧ шуко шинчылтат гын, экзаменым кучаш куштылго. Тидым таче 9-ше, 11-ше класслаште тунемше шуко ӱдыр-рвезе сайын умыла, шонем. Вашке нуно ОГЭ-м, ЕГЭ-м кучаш тӱҥалыт. Тиде жап чонышто тургыжланымашым луктеш. Сандене тыгай годым экзамен-влаклан кузе ямдылалтман? Мом шотыш налман? Школышто таче тидын шотышто кузерак паша кая? Нине йодыш-влаклан тачысе лаштыкыштына вашмутым кычалаш тӱҥалына.
ЕГЭ да ОГЭ – кум тургым
Кундемыштына ЕГЭ ден ОГЭ-м кучаш кум тургым пуалтеш. ЕГЭ-м 22 март гыч 22 апрель марте (ончылгоч), 23 май гыч 1 июль марте (тӱҥ жап), 4 гыч 23 сентябрь марте (ешартыш жап) сдатлаш тӱҥалыт. ОГЭ-м 23 апрель гыч 18 май марте (ончылгоч), 21 май гыч 2 июль марте (тӱҥ жап), 3 гыч 24 сентябрь марте (ешартыш жап) кучат.
Марий Элысе Образований да науко министерствын палемдымыж почеш, тиде ийын ЕГЭ-м эртарыме шотышто пеш кугу вашталтыш уке. Тений экзаменым 11 предмет дене кучаш йӧным ыштыме. Южо предмет дене заданий-влакын чотышт вашталтын.
Руш йылме, математике деч посна Марий Элыште кызыт шуко тунемше обществознанийым ойырен налеш. Таче ты предмет дене 40 процент наре выпускник экзаменым сдатла. Тыгак естественно-научный дисциплине денат ЕГЭ-м кучышо-влак шагалын огытыл. Мутлан, Марий Эл Республикыште физике дене 31 процент наре выпускник ЕГЭ-м сдатла. Тыгак 2018 ий гыч шуко тунемше информатикым ойырен налеш.
Шкем ончылгоч ямдылыман
Экзамен-влаклан кузе ямдылалтме шотышто Марий Элысе психолого-педагогический, медицине да социальный полышым пуышо «Детство» рӱдерын педагог-психологшо Е.Л.Крылова икмыняр ой-каҥашым пуыш.
Кеч-могай экзамен – йочалан стресс, тӱрлӧ могырым нагрузко. Экзамен деч ончыч тургыжланымаш тӱрлӧ амаллан кӧра лектеш. Мутлан, экзаменыште погымо балл негызеш вузыш тунемаш пурат; самооценке волен кертеш (йоча шона: экзаменым кучен ом керт гын, «Мый уда улам», «Мый ушан омыл»), ушештараш, шуко информацийым вуйышто кучаш кӱлеш; жап моткоч шагал кодеш; туныктышо, ача-ава, родо-тукым ончылно кугу ответственность.
Экзаменлан кузе ямдылалтман?
-
Ямдылалтме деч ончыч тӱткӧ лийман, вургыжман огыл да лыпланыман.
-
Экзаменын правилже, кузе эрташ тӱҥалмыже шотышто ончылгоч пален налман. Заданий-влакым решатлыме дене те тӱрлӧ шӧрынан заданий-шамычым умылен, мыняр жап кайымым пален налыда.
-
Чыла жапым экзаменлан ойырыман огыл, уке гын тӱткыш лушкыдемеш. Заданий-влакым 40-50 минут ыштымеке, 10-15 минут каналтыза. Уремыште коштын толза, йӧратыме пашадам ыштыза. Тыге огыда нойо.
-
Вуйдорык сайын пашам ыштыже манын, шуко вӱдым йӱза. Тыглай вӱд але минераллан йӱыш, ужар чай пайдале.
-
Малыме да каныме режимым шотыш кондыза. Уш паша годым ик шагат утларак малыман.
-
Материалым 15-20 минут дене (8-9 шагат, 24 шагат эртымеке) ушештарыза. Тыгак малаш вочмо деч 15-20 минут ончыч да эрдене мален кынелмеке, уэш ончалза.
-
Чот кочман огыл, экзаменым удан кучымылан шкем туманлыман огыл.
Ача-ава мом шотыш налшаш?
-
Йоча экзаменыште мыняр баллым пога – ида тургыжлане, да, экзамен эртымекат, тидлан йочам ида шылтале!
-
Экзамен деч ик кече ончыч икшывылан тургыжланымаш амалым ида ешаре, уке гын тестированийым сайын огеш эрте. Ача-аван тургыжланымым йоча шижеш, садлан тидым тудлан ида ончыкто. Тыгай годым кугыеҥ-влак шкем кучен кертыт гын, икшыве-влак ийгот ойыртемыштлан кӧра огыт сеҥе.
-
Йочан кумылжым нӧлтыза, сай пашажлан мокталтыза.
-
Шкан чотрак ӱшанаш туныктыза.
-
Икшывын тазалыкшым эскерыза.
-
Экзаменлан ямдылалтме годым режимым виктарен шогыза. Тунемме деч вара тудлан каналташ пуыза. Йоча чот шуко шинчылтшаш огыл.
-
Ямдылалташ мӧҥгыштӧ сай верым ыштыза, тудлан иктат мешайышаш огыл.
-
Йочалан пайдале кочкышым, витаминым пукшыза. Мутлан, колым, торыкым, пӱкшым, курагам да молымат.
Шуко баллым погаш шона
Волжский район Карай школышто 11-ше классыште нылытын тунемыт. Чыланат ушан, тыршыше улыт. Нунын кокла гыч иктыже – школын чапшым нӧлтышӧ, чолга ӱдыр Карина Захарова.
Тудо школысо «Эрвий» йоча организаций советым вуйлата, тыгак «Движение Первых» толкынын школысо пӧлкаштыже тырша. Волонтёр пашам чолган шукта, шӧртньӧ медальже уло. Тыгак Карина – тале спортсменке. Баскетболла модеш, куштылго атлетике дене заниматла.
Таче Карина Захарова ЕГЭ-м сайын кучаш, шуко баллым погаш манын, чот ямдылалтеш.
– Мый математике, руш йылме, физике да обществознаний дене ЕГЭ-м кучаш тӱҥалам. Школышто ойырен налме предмет дене арнялан ик гана консультаций лиеш. Тыгак эше мӧҥгыштӧ шуко шинчылтам. Математикым да руш йылмым сайын палем, сандене тунар нелылыкым ом шиж. А теве физике – неле предмет. Сандене туныктышо деке посна ешартыш шинчымашым налаш коштам.
Мутат уке, моткоч тургыжланем, лӱдам. Но шкем кидыште кучаш тыршем. Мый МВД направлений дене вузышко бюджет верыш тунемаш пурынем. Сандене тидлан шуко баллым погаш шонем.
Экзаменлан ямдылалтме годым каналташ кӱлеш, но утыжым огыл, уке гын тунемаш кумыл йомын кертеш. Ешем дене чӱчкыдынрак жапым эртараш тыршем. Ачамлан полышкалем, – мане К. Захарова.
Шонымашда шукталтше, Карина да моло тунемше-шамыч.
Текстым лончылат, проблемым кычалыт
Параньга район Матародо школышто руш йылмым да литературым туныктышо Ирина Васильевна Бессонова 9-ше классым ОГЭ-лан, 11-ше классым ЕГЭ-лан ямдыла. Идалык мучко нуно тӱрлӧ заданийым шуктат, текст дене пашам ыштат, проблемым лончылаш тунемыт. Куандара, кажне ийын тунемшыже-влак экзаменыште сай результатым ончыктат.
– Ме августыштак ОГЭ ден ЕГЭ-лан ямдылалташ посна сборникым налына. 11-ше классыште кызыт вич ӱдыр тунемеш. Нунын дене пашам ыштат куштылго, шонен моштышо, тыршыше улыт. 9-ше классыште тӱрлӧ йоча тунемеш, сандене южгунамже нелылык лектеш.
Экзаменлан ямдылалташ манын, консультацийым эртарем, 9-ше да 11-ше класслаште тунемше-влаклан арнялан ик гана элективный курсым вӱдем. Тушто экзаменысе йодыш-влакым шергалына. Тыгодым урокыштат ОГЭ, ЕГЭ минутым пурташ тыршем. Туштат иктаж заданийым писын ончалына, проблеме йодышым лончылена. Иктаж нелылык лектеш гын, тудым утларак ончалына, ешартыш заданий-влакымат ыштена.
Мутат уке, руш йылме дене ЕГЭ йодыш-влак кажне ийын нелемдалтыт, вашталт толыт. Мутлан, заданийлаште икте олмеш кызыт кок-ныл вашмутым пуыман. Тыштак нелылык лектеш. ОГЭ шотышто тений заданийым шукырак пуртымо.
Руш йылме дене экзаменыште изложенийым, сочиненийым возен моштыман. Текст дене сайын пашам ыштыман, проблемым чын ончыктыман. Сочиненийым, изложенийым возен мошташ манын, изинек шуко лудаш кӱлеш. Ушым вияҥдыман, шарнаш тунемман. Ушым от вияҥде гын, каласкалымым шарнен кодаш пеш йӧсӧ. Тыгодым йылме лывырге лийшаш. Кызыт школышто сайын возышо-влак улыт. Но южо тунемше дене шинчылташ кӱлеш.
ОГЭ, ЕГЭ – тиде пеш кӱжгӱ да ответственный паша. Ме лийжак, йоча-влакын шонымашышт шукталтышт манын тыршена, кӱлеш корно дене нуным виктарена, – мане И.В. Бессонова.
Школышто шинчымашым ОГЭ ден ЕГЭ пеҥгыдемдаш полшат. Экзаменым кучаш психологий могырым ямде лийман, материалым тичмашнек палыман да шкан ӱшаныман. Тидлан тунемше-влак икмыняр ий ончычак ямдылалташ тӱҥалыт гын, эшеат сайрак, шонем.
Экзамен кажне тунемшын илыш корныжым рашемда. Сандене шонымашке шуаш тыршыманак.