Туныктышо, кум шочшан ача…

Ялын пӱрымашыже, ончыкылыкшо – самырык еҥын кидыште. Кызыт паша укелык тургыжландара, сандене ятыр ӱдыр-рвезе олашке илаш кусна. Но ялым ойырен налше-влакат улыт. Теве Шернур район Йошкар Памаш ялеш шочын-кушшо Рома Шабдаровым паша ялеш коден. Тудо Параньга район Кугу Пумарий школышто физкультурым, географийым, биологийым туныкта. Юлия пелашыж дене марий лӱман кум икшывым: Эрвинам, Эрайым, Талвим – ончен куштат.

Романын Юлия пелашыже Кугу Пумарий селаште шочын-кушкын. Сандене самырык пӧръеҥ тысе вершӧрлан шукертак тунем шуын, калыкшат ӧрдыж еҥ гай ынде огыл. Ватыжын родо-тукымжо тыштак илат, кӱлеш годым полшат.

Кугу Пумарий изи огыл, тудо корнымбалне верланен. Рӱдӧ урем гыч кажне кечын Марий Турек районышко маршрутко, тӱрлӧ машина кудалыштыт. Селаште школ, йочасад, кевыт, ФАП, почто, часамла, кевыт-влак улыт. Тыште газым пуртымо, вӱдпучым шупшмо. Но тӱшка озанлык уке, колхоз шукертак шаланен.

Мер пашаште тыршен

Иктаж-кунам туныктышо лиям, йоча-влак дене пашам ышташ тӱҥалам манын, Рома ондакше шоналтенат огыл. Марисола школышто тунеммыж годымак бизнес пашаш ушнаш кумылжо лийын. Но тӱрлӧ амал тудым туныктышо профессийым ойырен налаш  таратен. 2008 ийыште МарГУ-шко физический культур, спорт да туризм факультетышке физкультурым да ОБЖ-м туныктышылан тунемаш пурен.

Мер пашашкат талын ушнен. Марий тӱвыра рӱдерышке коштын, «У вий», «ВийАр», «Марий Ушем» мер организаций-влакын еҥыштлан шотлалтын. Марий самырык тукым слётыштат ятыр гана лийын. Марий калыкын илышыжым саемден колтымо, марла чаткан ойлымо верч чонжо йӱлен. Тачат марла моторын, лывыргын мутлана.

– Мер пашалан икымше гана тукым акам Екатерина Шабдарова кумылаҥден. Тудо мый дечем ончыч Марий тӱвыра рӱдерышке коштын. Тыште тӱрлӧ мероприятийым, концертым эртараш полшымо, варажым шкеат участник семын коштмо. Умбакыже марий ушемлашке чолган ушненам, – мане Р.Шабдаров.

 Электрик, туныктышо…

2013 ийыште дипломым налмеке, Рома Йошкар-Олаште эше электромонтёрлан курсым тунем лектын. Вет ты профессий нерген тудо шукертак шонкален. Адакшым кочажат, ачажат ты пашам шуктеныт.

Ондак рвезе тӱрлӧ пашаште шкенжым кычалын. Тудо Таир ер воктенысе лагерьыште культорганизаторлан тыршен, варажым Йошкар-Оласе тӱрлӧ организацийыште электриклан пашам ыштен. Ятыр жап эртымеке, чон школышко, йоча-влак деке шупшын. Тыге 2021 ий августышто Роман Валерьевич Параньга район Кугу Пумарий школын икоян ешышкыже ушнен. Таче самырык туныктышо йыр йоча-влак пӧрдыт, тудым пагалат, а кугыеҥ-влак, корнышто вашлийын, порын саламлалтыт.

Тӱрлӧ пашам ыштен ончен, мый умыленам: туныктышо лияш – тиде сай паша. Ялыште туныкташ тунар неле огыл, йоча-влак дене тыште пашам ышташ куштылгырак, адакшым оксамат шукырак тӱлат. Но опыт эше шагалрак. Кугурак-влакын полшен шогымышт, туныктымышт моткоч сай.

Коллективыште эн самырык улам. Кок физрук тыршена. Мый 8-ше гыч 11-ше класслаште физкультур урокым эртарем. Географийым чыла класслаште туныктем. А биологийым 10-шо ден 11-ше класслаште гына вӱдем. Тыгак социальный педагоглан шотлалтам. Шкем кучен моштыдымо, проблемный тунемше-влак дене профилактике пашам шуктем. Нунын дене мутланен мошташ кӱлеш, сандене тидын шотышто тӱрлӧ йӧным кучылтам. Шинчымашем келгемдаш манын, онлайн-курс-влакым эртем.

Йоча-влакым сцене илышлан кумылаҥдем. Тидын шотышто студент годым Марий тӱвыра рӱдер пелен актёр мастарлык школыш коштмем пашаштем кӱлеш лийын. Кокымшо чырыкыште Кугу Пумарий школна районысо школ-влак коклаште КВН модмаште икымше верыш лектын. Ты модмашлан йоча-влакым мыят ямдылаш чот полшенам. А тений икмыняр тунемшым Марий самырык тукым слётыш каяш кумылаҥденам, – мане Р.Шабдаров.

Ялыште илаш сайрак

Роман Валерьевичлан ялыште илаш келша. Илен лекташ манын, оксам ышташ тӱрлӧ йӧн уло. Тӱҥжӧ: паша деч лӱдман, ӧрканыман огыл.

– Чыла вий – ялыште. Шукынжо тидым умылен шуктен огытыл. Вес регионлаште кузе ом пале, но Марий Элысе яллаште илаш йӧнанрак. Кугу оксам ышташ шонышо-влак тӱрлӧ олашке пашам ышташ каен кертыт. Колхоз пытен гынат, тиде жапыштак шке пашам почаш, вораҥдарен колташ лиеш. Тидлан кугыжаныш эре йӧным ышта, полша. Сандене лӱдын, аптыранен шогыман огыл. Ялын вийжым мый шижынам.  Тидлан кӧрат ялыште кодаш кумылаҥынам. Эше изиш жап эртымеке, шукын мӧҥгеш ялыш пӧртылаш тӱҥалыт, – ойла Р.Шабдаров.

Ешем – кугу пиалем

Вате-марий кодшо ийын школ воктенак пачерым налыныт. Роман Валерьевич кечыгут школышто тырша гын, Юлия пелашыже идалыкат пелаш Талви эргыж дене мӧҥгыштӧ шогылтеш. Тудо шкеже менеджер, тыгак математикым туныктышо. Школышко пашаш лекташ ямдылалтеш.

Яра жапше годым Юлия еҥ-влаклан мотор шинчапуным ыштылеш, тӱрла, пидеш. Озавате ешыжым тамле торт, когыльо дене кажне гана куандара.

Куд ияш Эрвина ден ныл ияш Эрай йочасадышке коштыт. Йоча-влак сӱретлаш, тӱрлӧ кидпашам ышташ йӧратат. Каныш кечылаште уло ешге Романын шочмо кундемышкыже, Шернур район Йошкар Памаш ялышке, кудалыштыт.

Шабдаровмыт еш – ялын ончыкылыкшо, ӱшанже. Сандене мыланем тыгай самырык еҥым ялыште вашлияш куанле. Тыгай еҥ-влак шукырак лийыт гын, ял вашталтеш, уэмеш, тӱзлана ыле. А Шабдаровмыт еш тидын шотышто молылан –пример.