Тунемше еҥлан корно эре почылтшо

Август кыдалне Морко районысо Кокласола лицейын выпускникше Александр Васильевын философий докто (Ph.doctor) учёный степеньым налмыж нерген пален нальым. Ты рвезын лектышыжлан мыят уло чонем дене куанышым.

Эн ончыч Александрын ача-аважлан, тыгай ушан-шотан икшывым ончен куштымыштлан да воспитатлымыштлан таум ойлымо шуэш. Вячеслав Николаевич Кокласола лицейыште историйым туныктен, кызыт – сулен налме канышыште. Людмила Якшаевна – англичан йылмым туныктышо. Кызытат школышто тырша.

Саша тӱҥалтыш класслам Морко районысо Олык Ипай лӱмеш Кумыжъял школышто тунемын. Икымше туныктышыжо Надежда Ивановна Осипова лийын. Ты туныктышын тунемшыже-влак коклаште шуко военный, профессор, врач да моло виян еҥ йолымбалне пеҥгыдын шогат. Тылеч вара рвезе Йошкар-Оласе талантан икшыве-влаклан школ-интернатын, художественный пӧлкаштыже шинчымашым поген. 9-ше класс деч вара Морко районысо Кокласола лицейын физмат профилян классыштыже тунемын. Тушто физике предметлан утларак шӱмаҥын. Виталий Николаевич Анисимов физике урокым оҥайын вӱден, тудым умбакыже шымлаш кумылаҥден, манын ойлыш. Лицей деч вара Москосо физико-технический институтыш прикладной математике да физике специальность дене тунемаш пурен. Ты институт элыштына физике дене эн виян тунемме тӧнежлан шотлалтеш.

А.Васильев 2018 ийыште Германийысе Дрезден олаш илаш куснен. Тусо технический университетыште научный пашаеҥ семын тыршаш да аспирантурышто тунемаш тӱҥалын. 2020 ийыште икымше научный пашам шымлен. Тудо полимер-шамыч дене кылдалтын. Кызыт Саша – ныл научный пашан авторжо. Тений 11 августышто материал-влакым шымлыме паша дене философий доктор (Ph.doctor) лӱмым сулен.

«Молан шымлымаш паша-влакым вораҥдараш лач Германийым ойырен налынат?» йодмемлан тыгерак вашештыш:

– Тыште ты сомылым вораҥдараш йӧн шукырак. Эксперимент-шамычым ышташ оборудований-влак сай улыт. Шымлызе-влакат тӱрлӧ элла гыч толыныт. Икманаш, шке шонымашым илышыш шыҥдараш чыла шотыштат условийым келыштарыме.

– Российысе да Германийысе образованийыште ойыртем уло мо? Могай икгайлыкым палемден кертат?

Моткоч ойыртемалтеш. Тыште студентлан могай предметым тунемаш келша, тугайым веле ойырен налаш лиеш. Тыгак мыняр шонет, тунар тунемын кертат. Стипендийым сайын тӱлат.

– Йотэлыш логалмет годым могай нелылык дене тӱкненат? Яра жапым кузе эртарет?

Тыште, очыни, немыч йылмым палыдымым ончыктыман. Тыгак йолташ-влак шагал лийыныт. Университетын илышышкыже чолганрак ушнаш тӱҥалмем дене у йолташ-влакым муынам. Яра жапыште футболла  модаш коштынам. Вара туштат шуко йолташым вашлийынам. Спортым моткоч йӧратем. Тыгак южгунам карандашым, кистьым, чиям кидыш налам. Утларакше пейзажым сӱретлем.

– Тугеже тый немыч йылмым йӧршеш пален отыл? Йолташ-влак дене могай йылме дене мутланет?

Москваште тунеммем годым немыч йылмым изиш тунемынам. Садлан иктаж-можым ты йылме дене умылтарен але каласен моштенам. Германийыш толмеке, тудым кумданрак тунемаш тӱҥалынам. Кызыт сайын мутланем. Йолташ-влак дене англичан йылме дене кутырена, шымлымаш паша-влакым англичан йылме денак возенам. Кызыт немыч, англичан, испан йылмылам сайын палем.

– Мемнан да тусо самырык еҥ-влакым таҥастараш гын?

Тыгай кугу ойыртемжым шижын омыл. Мыланем икгаяк гай чучыт. Тыште самырык-влак ешым эр чумыраш огыт тырше, утларакшым тунеммылан жапым ойырат, шкеныштым ласкан кучаш тыршат, утыжым огыт тургыжлане.

– Мо дене тыланет тушто келша?

Тыште мыланем эн чотшо эрык келша. Мом шонем, тудым ыштен кертам. Тӱрлӧ эл гыч шуко йолташ-влак улыт, жапым пырля эртараш йӧратем. Нунын дене моткоч оҥай да весела, чӱчкыдын походыш лектына. Германийыште порядкым пеҥгыдын кучат, чыла вере ару, ола-влак мотор да сымыстарыше улыт.

– Ача-ава деч тораште улмо нелылыкым луктеш мо? Кунам шочмо мландыштет пытартыш гана лийынат?

Мутат уке, тидыже чоным шӱлыкаҥда. Но вес могырым ончалаш гын, ялыште самырык еҥ-влаклан шуаралташ нимогай йӧн уке. Мый ялыште садыгак илаш ом код ыле. Мӧҥгӧ 2020 ий январьыште  миен коштынам ыле. Тылеч вара пандемий тӱҥале, вара тунемме дене жапым муаш йӧн лийын огыл.

– Германийыш илаш кусныметлан ныл ий эртен. Кызытат тунемат мо? Ешым чумыренат?

Кызыт IT-консалтингыште программистлан ыштем. Эше ешаҥын омыл.

– Ончыкылык шонымашет могайрак?

Ятыр элышке миен толаш кумыл уло. Кызытеш лу элыште лийынам. Португалий, Испаний чонем савыреныт. Лиссабон, Мадрид, Порто ола-влак чот келшеныт. Португальский, испанский, немыч йылмыла-влакым тыгак сайын тунемнем.

Сашан шонымашыже-влак шукталтыт манын ӱшанена. Марий рвезын тыгай кӱкшытыш шумыж дене кугешнена. Уло кумылын тудым философий доктор лӱмым налмыж дене эше ик гана саламлена да умбакыжат тыршаш сай кумылым, пеҥгыде тазалыкым, вий-куатым тыланена.