Советский район Солнечный посёлко мотор вершӧран, чодыра коклаште верланымыж дене шуко самырык специалистым шке декше сымыстара. Школышто кызыт шагал огыл самырык туныктышым вашлияш лиеш. Нуно Марий кундем гычат, Российын вес регионжо гычат толшо улыт. Таче ме тендам Марий Элыште тӱрлӧ кундемеш шочшо, ты школышто тӱҥалтыш класслам туныктышо-влак Ирина Борисовна Сидорова ден Людмила Вениаминовна Семёнова дене палымым ыштена. Коктынат йочан кумылжым налын моштат, келге шинчымашым пуат.
Солнечный школын тӱҥалтыш класслаштыже ныл туныктышо пашам ышта, 68 йоча шинчымашым налеш. У тунемме идалыкыште икымше классыш 17 йоча толшаш. Тиде татым туныктышо-влакат, йоча-шамычат чон вургыж вучат. Ынде нунат тунемше радамыш куснат, шинчымаш дене уш-акылым пойдараш тӱҥалыт. Мо кумылым волта: тыште шуко йоча рушла мутлана, марла мутланыше икшывым вашлияш пешыже ыш логал.
Марий йӱла дене палдара
Параньга район Олор ялын ӱдыржӧ Ирина Сидорова тиде школышто ынде 13 ий пашам ышта. Тудо 3-шо классым, тыгак 2-шо ден 3-шо класслаште марий кугыжаныш йылмым туныкта. Кугу пиал: Ирина Борисовна – Даша ӱдыржын икымше туныктышыжо, икшыве ава пелен шинчымашым налеш.
Тынар ий ыштыме жапыште туныктышо опытым шуко поген. Йоча-влак дене пашам ыштен моштымо мастарлыкше ситыше. Тунемше-влакын тыршен тунеммышт пашаште кугу лектышым пуа. Ирина Борисовна тыгак тӱрлӧ конкурсышто шкем терга. 2012 ийыште «Марий йылмым эн сайын туныктышо» республикысе конкурсын районысо йыжыҥыштыже сеҥен.
– 2010 ийыште Марий кугыжаныш университетым тунем пытарымеке, тӱҥалтыш классла факультетын деканже Феликс Гинзбург курсна гыч мыйым Эстонийыш тунемаш каяш ойырен ыле. Тидыжым ик ий вучыман ыле. Сандене кеҥеж жап эртен кайыш, сентябрьыште мыйым Солнечный школыш пашаш ӱжыч. Таче марте мый тыште тыршем.
Мылам гын туныкташ моткоч келша. Йоча-влак дене койын, кутырен моштыман, психолог, южгунамже артист, тыгак ава гай лийман. Тыгодым эре уш-акылым пойдарен толман.
Кажне ийын «Марий тиште», «Талешке кече» да моло марий мероприятийым эртарем. Шорыкйол пайрем годым йоча-влак дене мужедына, Ӱярня пайрем жапыште курыкыш мунчалташ коштына, тыгак мелнам кӱэштына да ӱстелым погена, Кугече годым муным чиялтена да школ пакчаште тудым пӧрдыктен модына. Тыгодым марий мурым мурена да куштена. Икманаш, марий йӱлам, тӱвырам арален кодымаште вуйын шогем.
Ты кундемыште шукын рушла мутланат. Даша ӱдырнам изинек марла кутыраш туныктена. Тудо мураш да кушташ йӧрата. Ӱдырем дене тӱрлӧ конкурсышто вийнам пырля тергена. 2021 ийыште «Авам дене пырля» конкурсышто икымше вер дене палемдалтынна. Тыгак тудо Марий ёлкыш ик эн чолга йоча семын логалын, – мане И.Сидорова.
Йочасад гыч – школыш
Морко район Изи Кугунур ялеш шочын-кушшо, Солнечный посёлкышто илыше Людмила Семёнова визымше ий тӱҥалтыш класслам туныкта. Тиддеч ончыч тудо шым ий йочасадыште воспитательлан ыштен.
– Туныктышо лияш изинек шоненам. Марий кугыжаныш университетым тӱҥалтыш класслам туныктышо специальность дене тунем пытарымеке, кок ий йоча дене шинченам. Варажым Советский районысо Голубой посёлкыш илаш куснышна. Тушто кок тылзе утла почто вуйлатышылан ыштенам, но паша келшен огыл, сандене тушеч каенам. Паша корно мыйым Солнечный йочасадыш кондыш. Тушто выпускым луктым, но туныктышышт паша гыч кайыш. Сандене мыйым школыш ӱжыч.
Ӱмаште мый 1-ше классым туныкташ тӱҥальым, тений 2-шо классыш каят. Классыште – 10 ӱдыр да 5 эрге. Ӱдыр-влак тунемаш тыршат гын, эрге-влак изиш ӧрканат. Нунылан возаш, лудаш келша. Чыла предметым йӧратен тунемыт. Поснак физкультур ден технологий келша. Нунылан посна кружокым вӱдем. Тушто ме таза кочкыш нерген мутланена, тыгак кидпашам ыштена.
Кызыт тыгай жапыште икшыве-влак дене пашам ышташ сай. Мутым колыштыт, йодмым шуктат. Кугурак лиймекышт, койышышт вашталтеш. Йоча-влак дене ача-авалан мӧҥгыштӧ эре шинчылтман. Тунам йочалан тунемаш куштылгырак лиеш, – мане Л.Семёнова.
Людмила Вениаминовнам классше йӧрата, уремыште ужыт гынат, чылан куржын мият, йырже погынат. Туныктышо кажныжлан лишыл лийын шуктен.
Семёновмыт Голубой посёлкышто ныл ий иленыт. Варажым Солнечный посёлкышто пачерым налыныт. Мо дене тыште сай: чылажат ик верыште верланен. Ӧрдыжкӧ лектын кошташ огеш кӱл. Кугурак эргышт тений 9-ше классым тунем пытарен, изиракышт – 4-ше классым.
Людмила Вениаминовна категорийым нӧлташ тырша, тӱрлӧ конкурсышто шкем терга. Тӱҥалтыш класслаште туныктышо-влакын мастарлыкыштым тергыме Л.Н.Кулалаева лӱмеш республикысе конкурсышто ушнен.
Туныктышо-влак пашаштышт ойыртемалтыт, лектышыш шуыт да тунемше-влак коклаште пагалымашым сулат. Сандене эре ончыко каяш да сеҥымашыш шуаш тыланена.