Кызыт профессий-влакым, пӧръеҥын да ӱдырамашын манын, пеш огыт ойыркале. Маршрутко але такси дене кудалыштше ӱдырамашым ужмеке, пешыже огына ӧр. Туге гынат, мутлан, чоҥымо пашаште кран дене ыштыше але кермычым оптышо ӱдырамашым чӱчкыдын от вашлий. Ты гана ойыртемалтше пашам шуктышо икмыняр ӱдырамаш дене палымым ыштена.
Кӱшнӧ шинча – торашке ужеш
Йошкар-Олаште илыше Ольга Валентиновна Мурашко 2001 ий годсек крановщицылан пашам ышта.
Йошкар-Оласе строительный техникумым тунем пытарымеке, Ольга уремыште увертарымашым ужын: кран дене пашам ышташ еҥым кычалыт. Чоҥымо паша механизаций управленийыш миен, тудым лесотехнический школыш башенный кран машинистлан тунемаш колтеныт. Кум тылзе наре теорийым туныктеныт, вара объектлаште стажировкым эрташ кӱлын.
О.Мурашкон икымше объектше Медведево посёлкышто лийын, кызыт тиде оралтыште загс верланен.
– Кеч-могай пашаште нелылык лектеш. Игече могай лиеш, палаш ок лий. Южгунам эрдене игече сай, мардеж уке. Но кенеташте мардеж талышнен кертеш. Туге гынат пашам чарен шогалташ ок лий – растворым заказатлыме, арам лийшаш огыл, – манеш О.Мурашко.
Пашаш Ольга чылашт деч ондакрак толеш. Кранжым терга, лум шуко возын гын, путьым эрыкта. Вара шке «паша кабинетышкыже» кӱза да кас марте тушеч ок воло. Ӧрдыж гыч ончымаште кран дене пашам ышташ мо нелыже, шонет: шинчет, кнопко-влакым темдыштат, рычаг-шамычым тыгела-тугела коштыктет. Но кечыгут сайынак ноялтеш. Шинча ден кидлан кугу нагрузко логалеш. Кечыгут шинчен, капкыл ноя.
– Тиде кран дене икымше объектыште пашам ыштем. Мыйын ончычсо кранем ола воктенысе объектым чоҥаш наҥгаеныт, а мый тушко каен кертын омыл. Тушто кабинкыжат сайрак, шокшырак ыле. Тиде кранат уда огыл. Кабинкыште шокшым электрокоҥга пуа, садлан юж эре кукшо, шинча вашке ноя, фортычкым почат – пуалеш. Кеҥежым тидын шотышто каньыльырак. Кӱшнӧ шинчаш лӱдыкшӧ, ятыр еҥ семынак мыят тидын деч лӱдам. Тӱҥалтыште эшеат шучкын чучын. Кӱзашыже кӱзет, а вара волашыже эшеат лӱдыкшӧ. Мо эн чот куандара – паша кабинетем гыч кажне кечын моткоч сӧрал сӱретым ужам. Шукерте огыл Изи Какшан эҥер воктене ик объектым чоҥышна, тушто эшеат мотор ыле. Сай фотоаппаратым налаш да мотор фото-влакым ышташ шукертсек шонен коштам. Тидым шуктыманак, – каласкала крановщице.
Пӧртым пӧръеҥ веле огыл чоҥа
Марий Элын сулло чоҥышыжо Л.А.Шабалина 37 ий наре каменщицылан ышта. Кызыт Людмила Альбертовна «Континент» чоҥымо организацийыште тырша.
Такшым тудо маляр-штукатур лияш шонен. Но ӱдырын толмо жаплан училищыште тиде специальностьлан группым чумырен шуктеныт улмаш. Садлан каменщиклан тунемаш каяш пернен. Каменщик профессийым куштылго манаш ок лий, вет ик кермычшак 5 кило нелытан. Йӱрым-лумым, йӱштӧ-шокшым ончыде, телымат, кеҥежымат кермычым оптышо-влак шке сомылыштым ыштат. Туге гынат Л.Шабалина шке пашажым йӧрата, кажне кечын нӧлталтше кумыл дене объектыш вашка.
– Эрдене пашам тӱҥалына, вара 10 шагатлан каналтена, кечывал кочкышым ышташ ик шагат пуалтеш. Телым кӱшнӧ поснак мардежан, садлан кӱжгӱн чиена, кидыште – перчатке, пижгом. Но пашам талын ыштет гын, кылмымым отат шиж. Кечыгут яндар южышто улына, тидланак паша верем утыр келша. Жап дене опыт погынен, садлан кызыт нимогай нелылыкым ом шиж. Пӧръеҥ коллективыштат пашам ышташ тунемалтын, кӱлеш годым нуно эре полшат, – манеш Людмила Альбертовна.
Шабалинмыт ешыште чылан чоҥымо пашам ыштат: Люмила Альбертовнан пелашыжат чоҥышо лийын, кызыт – сулен налме канышыште, кок эргыштат ача-аваштын корныштым тошка. Людмила Альбертовна пӧръеҥ пашаште тырша гынат, ятыр ӱдырамаш семынак мотор пеледыш-влакым йӧрата. Лум шулен пытымеке, озавате уло кумылын садышкыже вашка, тушто пакчасаскам веле огыл, тӱрлӧ пеледышым шында.
Йошкар-Ола – Шупашкар рейс дене
Марий Турек район Памашъялыште шочшо, кызыт Йошкар-Олаште илыше Н.Михайлова икмыняр ий ончыч автобус дене кудалышташ правам налын. Александр пелашыж дене ик транспорт компанийыште пашам пырля ыштат. Надежда Йошкар-Ола – Шупашкар рейсыш кудалыштеш.
– Ик паша кечыште кок гана Шупашкарыш миен толам. Кокымшо ий пашам ыштем гынат, автобус дене кудалыштмем ужмеке, еҥ-влак кызытат ӧрыт. Мыйым кондукторлан чӱчкыдын шотлат да чечас водитель толеш, да кудалына маныт, – каласкала Н.Михайлова.
Надежда нимогай сомыл деч ок лӱд. Пашам пӧръеҥын ден ӱдырамашынлан ок ойыркале. Туныктышо, парикмахер, вольыкым ончышо, технолог, кондитер, повар, чоҥышо, ургызо – кидше чыла сомыллан толеш. Дворникат лийын, подъездымат мушкын. Штукатур-маляр сомылымат ыштен мошта, строитель-отделочникланат тунем лектын. Йодмо почеш ремонтымат ыштен пуа. Изиж годымак аваж деч пидаш, тӱрлаш тунемын. Йодын толшо-влаклан марий тувырым урген-тӱрлен пуа, моло костюмымат ямдыла. Теве могай молодец Надежда!
И.Речкинын да Н.Михайлован альбомжо гыч налме фото-влак.