Ӱмаште Медведево район Шойбулак селаште тулыкеш да ача-аван попеченийже деч посна кодшо йоча-влаклан шуко пачеран пӧртым эксплуатацийыш колтеныт. Тудо Специальный военный операцийын геройжо-влак уремыште верланен. Тений январьыште ача-ава деч посна кодшо 33 йочалан пачер сравочым пуэныт. Тулыкеш кодшо икшывылан илыме верым налаш могай документ-влак кӱлыт? Мыняр жап гыч пачерым пуат? Тиде да моло шотышто Медведево районысо опеке да попечительстве органын тӱҥ специалистше Н.Л.Костатеева дене мутланенна.
— Эн ончыч рашемдыман: 18 ияш марте йоча, кудыжын ачаж ден аваже коленыт, тулыклан шотлалтеш. Тӱрлӧ амаллан кӧра 18 ияш марте ийготан икшывын ачажым але аважым, але когыньыштымат ача-ава права деч посна кодымо гын, тыгай йоча ача-аван попеченийже деч посна кодшылан шотлалтеш. Тыгай икшыве-влаклан кугыжаныш пачер дене полша. Илыме верым 23 ияш марте ӱдыр-рвезылан пуат, – ойла Н.Костатеева.
– Нина Леонидовна, пачерым налаш кунам черетыш шогалаш лиеш?
– 14 ийым темыше йочан законло представительже регистраций почеш опеке да попечительстве органыш йодмашым возышаш. Тидым йочан 14 ийым темымекыже, кум тылзе жапыште ышташ лиеш. Пачерым налаш черетыш шогалаш йодмашым 23 ияш марте ийготан еҥ шкеат возен кертеш.
Палыдымылан кӧра тулыкеш але попечений деч посна кодшо южо еҥ жапыштыже заявленийым конден ок шукто. 23 ийым эртыше ӱдыр-рвезе-влакат опеке да попечительстве органыш йодмаш дене толын кертыт. Тунам мемнан специалист-влак тудым пачерым налме шотышто спискыш пурташ але укем решатлат. Лекше йодыш-влакым опеке да попечительстве органыште рашемден кертыда. Эре полшена, чыла умылтарена.
– Могай документ-влак кӱлыт?
– Шочмо нерген кагазым, паспортым, СНИЛСым, тылеч посна илыме помещенийым социальный наймыш налме шотышто договорын, законло представительын полномочийжым пеҥгыдемдыше документын, ача-аван попеченийже деч посна кодмым пеҥгыдемдыше документын, йочан законло представительжын доверенностьын копийже-влак кӱлыт. Айдемын ончыч илыме верыште кызыт тушто илаш лийдымым пеҥгыдемдыше документше уло гын, заявлений дене пырля тудымат кондыман. Чыла кӱлеш кагазым погымеке, йочам пачерым налме шотышто спискыш пуртена.
– Мутлан, йоча пачерым налаш черетыште шога. Тиде жапыште тудын тора родыжо завещаний почеш йочалан пачерым але пӧртым кода. Тыгай годым тулык але опеке деч посна йочан кугыжаныш деч пачерым налаш праваже уло?
– Чыла илыме вер судын решенийже деч вара пуалтеш. Лачак суд Росреестр гыч йочан кызытсе жаплан пачерже уло але уке шотышто выпискым йодеш. Мутлан, йоча ик пӧртыштӧ регистрироватлалтын. Но туддеч посна тушто эше икмыняр еҥ ила. Каласыман, кажне районышто мыняр квадратым палемдыме нормо ойыртемалтеш. Медведево районышто ик еҥлан илыме вер нормо – 15 квадратный метр. 48 квадратный метран пачерыште 5 еҥым регистрироватлыме гын, тулык йочам пачерым налме шотышто черетыш шогалтена. Ӱмаште, мутлан, 42 йочам спискыш пуртымо ыле, лач 6 еҥлан тореш лийме. Амалже: кум йочан кызыт илыме верыштын площадьше ситыше, кок икшыве 23 ийым темен, ик еҥын тулык йоча улмо статусшо уке. Тений район мучко 53 пачерым пуымо. Кызытеш 108 еҥ пачерлан черетыште шога.
Тулык да опеке деч посна кодшо йоча-влаклан пачерым пуаш манын федеральный да республиканский бюджет гыч окса ойыралтеш.
– Тулык але опеке деч посна кодшо йочалан пуымо илыме вер могай лийшаш?
– Чыла шотыштат йӧнан у пачер ойыралтеш. Кухньышто газ плита уло, санузел чапле, кӱварыш линолеумым шарыме, пырдыжыш обойым пижыктыме. Икманаш мебельым налын, илаш пураш веле. Нимогай ачалыме пашам ыштыман огыл. Пачерын площадьше – 28-30 кв. метр. Тыгай илыме верын акше – 2 миллионат 186 тӱжем теҥге.
2024 ий годсек 23 ийым темыше тулык да опеке деч посна кодшо ӱдыр-рвезе-влак жилищный сертификатым налын кертыт. Тудын кугытшо – 2 миллионат 700 тӱжем теҥге. Но тидлан ийгот деч посна икмыняр условий уло: пытартыш ик ий жапыште парыш МРОТ деч шагал огыл лийшаш, налог ден сбор шотышто парым, психический чер, зависимость, судимость лийшаш огытыл. Заявительын могай илыш ситуацийыште улмыжымат шотыш налыт.
– Пачерым тулык йоча деч мӧҥгеш поген налаш лиеш?
– Тыгай эше лийын огыл. Опеке да попечительстве органын да муниципальный пого управлений шотышто комитетын специалистше-влак идалыкыште кок гана тулык да опеке деч посна кодшо йоча-влаклан пуымо пачерлаш миен коштына. Пачерыште илат але укем, кузе илымым тергена. Квартплатым тӱлымӧ шотышто парым нерген йодышым рашемдена.