Кодшо арня Марий кундемнан эртыме корныштыжо шем шӱчан да кочо сур шикшан кышам кодыш. Шочмо мландына кугу ойгеш вӱдылалте – Марий чодырана йӱлыш.
Авиалесоохраныште пуымо увер почеш тулым Сосновый Бор санаторий деч 3 меҥге наре тораште 18 августышто 9 шагат кастене шекланеныт. 19 августышто Республик вуйлатыше А.Евстифеев Марий Элыште чодыра пожар талышнымылан кӧра регионысо чодыралаште поснак лӱдыкшӧ улмо режимым пуртымо шотышто указым подписатлен. Ты кечынак Россий МЧС-ын Марий Элысе пӧлкажын пашаеҥже-влак, тыгак Авиалесоохрана службышто тыршыше-влак уло вий дене тулым чараш пижыныт. Тылеч посна тиде кечын пожарым чараш кумылан еҥ-влакым погымо нерген увер лектын. 20 августышто Сосновый Бор посёлко кундемыште 220, Студёнка посёлко воктене 110 шке кумылын толшо еҥ тул дене кучедалын, тыгак Чуркан ер воктене ятыр военнослужащий тыршен, кок вертолёт вӱдым шавен. Туге гынат йӱдлан пожар 600 гектар марте шарлен. 21 августышто шке кумылын пашам ыштыше-влак ешаралтыныт, пошкудо кундемла гыч техникым да еҥ-влакым колтеныт, а тулым чарымаште 4 вертолёт лийын. Но чот шокшо да мардежан игече туллан вийым веле пуэн.
Тиде кечын меат «шокшо» верыш волонтёр семын полшаш миенна.
Икымше кече
Мемнам Медведево посёлкысо «Олимп» стадион воктеч эрдене 8 шагатлан Кокшайскыш кудалме корно велыш школ автобус дене наҥгайышт. Лӱмын палемдыме верыште чылаштым погышт да тӱшка дене тӱрлӧ вере наҥгайышт. Ме, 34 еҥ, Чуркан ер кундемыш кудална.
Чодыра кӧргыш мыняр пурет, тунар шикшан, шинчам кочкеш, шӱлаш неле. Палемдыме верыш толмеке, кӱчыкын мом ышташ кӱлмым палдарышт. Йӱлышӧ верлам муын, тулым чарыман ыле. Тыгодым поезд йӱкым колмеке, ты вер гыч кораҥаш кӱштышт. Кӱшыл (верховой) пожар поезд кудалме йӱк семын шокта. Вашке чылажымат шке пылыш дене колаш да шке шинча дене ужаш логале. Игече мардежан лийын, сандене «поезд» шуко ыш вучыкто – мӱгыраш тӱҥале веле. Ме чыланат кӱштымӧ почеш вашкен автобусыш шична да ты вер гыч утлышна. А чодыра ӱмбалне, поезд йӱкан шучко йошкар имне шикшын-шикшын, торашке кудал эртыш… Тыгай годым кольмо дене нимом ыштен от сеҥе…
Умбакыже чыланнам вес кумдыкыш волтен кодышт. Икмыняр еҥ кольмым нале, молыжо – ранецым. Тиде 20 наре литр вӱд пурыман рюкзак. Тушан вӱдым шыжыкташ шланг келыштаралтеш. Мемнан сомыл – тулын шарлымыжым чактараш, кертме семын кучаш. Чодыра кӧргыш пурышна веле – тораште огыл волгыдо койо. Пушеҥге коклаште кок велыш пырдыж семын шуйнышо тул пуйто оза улмыжым палдарен, мемнан велыш нушкын. Тыгай сӱретым кас марте да ӱнар пытымешке ужаш логале. Но икте куандара, йошкар пырдыж-влакым ме шуко вере да кугу кумдыкышто «сӱмыренна», туллан шарлаш пуэн огынал. А эрлажым эрдене тиде верыште пожарым чарыме манме ойым колмеке, куанен шортын колтымо шуо.
Фотошто: Ончыкылык утарыше-влак (Марий Элысе Столичный бизнес-колледжын студентше-шамыч) тулыш пураш ямдылалтыт. Шукынжо пожарым чарымашке икмыняр гана толыныт. Йошкар агытанын вийжым шке шинчашт дене ужыныт, тулым чарымаште тыршеныт. Кече шокшо годым, мардеж чот пуалме годым тул эн шучкын чучын, но ӱдыр-рвезе-влаклан чыла тидыже шкем тергаш, виянрак лияш йӧным пуэн.
Кокымшо кече
22 август. Ты гана ме кошкышо куплаште тул дене кучедална. Тыште тудо мланде йымалан шылын-шылын, саска-влакын кушмо мотор верыштым «нелаш» тыршен. Кольмо дене купышто ошмам кычал от му – тулым нимо дене тӱнчыктараш, сандене мыланна, ӱдыр-влаклан, пӧръеҥ-шамыч семынак вӱдан ранец дене тыршаш логале. Йол йымалне – эҥын кийыше шокшо мланде. Тидыже тулым мучаш марте чараш пуэн огыл. Вӱдым шавет веле – тудо кошка да уэш чыла йӱлаш тӱҥалеш.
Вачыште улшо вӱд моткоч вашке пытен, а вӱдым пуышо машина пел меҥге утла тораште шоген. Туге гынат нигӧ вуйым шупшын огыл, чылан вӱдым нумалыныт, туллан шарлаш пуэн огытыл, модо ден пӧчыжын кушмо мотор верыштым арален коденыт. Кас велеш тышке вес тӱшка волонтер-влак тольыч, а ме, нойышо да тыгодымак пиалан, мӧҥгӧ велыш тарванышна…
Юлия ден Павел Бахтинмыт:
– Ме шкенан марий чодыранам йӧратена. Кажне кеҥежым каныш кечылаште йоча-влак дене пырля пӱртӱсыш лектын коштына, эсогыл палаткыште малаш кодына. Поҥгым, саскам погена, ерлаште колым кучена. Чодыра йӱлымӧ нерген уверым пален налмеке, вигак тул ваштареш шогаш лектынна. Тиде увер шучко! Ӱшанена, мемнан тыршымына шочмо пӱртӱснам аралымаште мыняр-гынат полыш лийын.
Валериан Шашкин Оршанке район, Кугунур ялыште ила. Пожарныйлан 10 ий пашам ышта.
– Ме ик сутка пашам ыштена, кум кече канена. Ты гана чодырашке волонтёр-влаклан вӱдым шупшыктенам. Пожарым ужаш мыланна тунемалтын такшым, но садак чодырам чаманет. Тулым вет чот оролыман. Ик гана чарымеке, эше ятыр жап эскерыман, коден кайыман огыл. Кодышо-влак нерген уверым колат да чонлан сайын ок чуч, – каласыш Валериан Иванович.
Виктор Киселёв – Медведево район Новый посёлкысо пожарный частьын внештатный пашаеҥже. Тудо чодыра пожарым чарымаште икмыняр кече кечывал сменыштат, йӱдымат пашам ыштен, шке кумылын пашам ышташ толшо-влакын тӱшкаштым вуйлатен.
– Волонтёр-влак Шап, Щучье, Чуркан ер-влак, Чернушка эҥер воктене, Студёнка посёлко йыр, Сосновый Бор тураште тулым чактареныт. Шке кумылын тыршыше-влаклан таушташ веле кодеш. Нуно тулым чарымаште чыланат тулпатыр семынак тыршеныт. Икымше кечын чот неле лийын. Йыр – тул ора. Ме кольмо дене толашенна, вачыште – ранец, а тушто вӱд уке. Нимом ыштен кертын огынал. Кӱшыл пожар талышнен, мемнам чодыра гыч луктыныт. Калыклан моткоч кугу тау. Йӱшаш вӱд ок сите ыле – тыманмеш погеныт, конденыт. Кочкаш уке ыле – тунамак тӱшка вий дене кочкышым погеныт. Варажым паша куштылеме, сомылнам радам дене, тӱшкан виктарен колтенна, пожарым сеҥенна, – каласкалыш Виктор.
25 июньышто эрдене вучымо да куанле увер шарлыш – чодыра пожарым сеҥенна! Тылеч ончыч марий мландынам нӧртен кодышо йӱр мыланна лачак тыгай сай уверлан ӱшаным пуэн ыле. Ӱшанна арам лийын огыл. Юмылан тау! Мыняр тургыжланенна, мыняр вийым пыштенна, мыняр кумалынна! Ӱшаныме шуэш: тиде туткар деч вара айдеме тукым шке шочмо пӱртӱсшым чотрак жаплаш, пагалаш, аралаш тӱҥалеш. Юмо аралыже!
Фото: Российысе кумдан палыме телеканалын пашаеҥже-влак Марий чодыра йӱлымӧ нерген уверым погат.
Туллан садикте, кӧ тый улат: поян ма, нужна, вуйлатыше але тыглай пашазе… Тудын кондымо ойгыжо — кажнылан икгай. Пожар кажне еҥым ик ешла ушен, ик шӱлыш дене пашам ышташ туныктен. Пожарым шке кумылын чараш мийыше-влаклан кугу деч кугу тау!
Доброволец-влакын паша кечышт гыч изирак видео: