13-19 май – Артериальный давлений кӱзымӧ деч профилактике арня (Артериальный гипертоний дене кучедалме тӱнямбал кече вашеш).
Гипертоний молан лиеш? Тудым кузе эмлыман? Тидын нерген Марий Эл Республикысе Тазалык аралтыш министерствын тӱҥ кардиологшо Светлана Канышева каласкала.
– Артериальный гипертоний молан лиеш?
– Артериальный давлений тӱрлӧ черлан кӧра кӱза. Нунын коклаште шӱмын экшыкше, эндокринный нарушений, верге патологий – тиде вторичный гипертоний. Кызыт тукым гыч тукымыш куснымо теорий утларак ончыко лектеш. Ача але ава але ача-ава коктынат гипертоний дене орланеныт гын, йоча-влак коклаште давлений кӱзымӧ кок да утларак пачаш вашлиялтеш. Ийгот денат давлений кугурак лиеш. Хронический стресс, уто кап нелыт, гиподинамий, аракам шуко йӱмаш, шинчалым шуко кочмаш (суткаште ик изи совла деч шуко) давленийым кугемдат. Тыгай годым черым эссенциальный гипертоний маныт.
– Артериальный гипертонийым кузе эмлаш тӱҥалман?
– Эн ончычак илыш шотым вашталтыман: диетым эскерыман, вольык коям, углеводым, шинчалан кочкышым шагалрак кочман, тамакым шупшмым чарныман, шукырак тарванылман, спорт дене кылым кучыман, но нелым нӧлтыштман огыл, бодибилдинг дене заниматлыман огыл. Кум тылзе жапыште давлений нормыш ок тол гын, эмлалташ тӱҥалман.
– Артериальный гипертензийын палыже-влак йомыныт. Умбакыже эмлалтман мо?
– Илыш-койышым вашталтымылан, эмым йӱмылан кӧра давлений нормыш толын гын, пеш сай! Но эмлалтмым чарнаш гын, чыла тыршыме арам лиеш, артериальный гипертензий пӧртылеш, инфаркт, инсульт да моло нелылык лийын кертме лӱдыкшӧ уэш лектеш.
– Эмым мыняр жап йӱман?
– Айдемылан гипотензивный препаратым йӱаш темлыме гын, шукыж годым эре йӱман. Давлений деч эмым йӱын, шӱм-вӱргорно чер лӱдыкшӧ иземеш. Кардиолог-влакын всероссийский обществыштын клинический темлымашыж почеш, вигак кок-кум препарат дене йӱаш тӱҥалман. Тидыже давленийым писынрак нормыш кондаш полша. Но икгаяк давлениян чыла еҥлан ик схеме да дозо уке. Кажне еҥлан тӱрлӧ эмым йӱаш темлат.
– Давленийым висыме дневникым вӱдаш темлат. Тидым молан ыштыман?
– Давленийым тергымаш –
пеш пайдале паша. Эн ончычак айдеме шкенжым шке тергаш да шке шижмашыжым умылаш тунемеш. Пациент-влак южгунам вуй корштымылан да вуй пӧрдмылан вуйым шийыт, тыгодым давленийым висаш да таблеткым йӱаш мондат. Тылеч посна врач, дневникыш ончалын, эмым мыняр йӱаш кӱлмым писынрак палемден кертеш але вес эмлан алмашташ темла. Садлан терапевт але кардиолог деке кайыме годым ты дневникым пелен налаш кӱлеш.
– Эмым йӱаш мондаш огыл манын, мом ышташ лиеш?
– Кажне пациент шканже келшыше йӧным шке кычалеш. Ала-кӧ эмым возыман кагазым холодильникыш пижыкта, весе эм коробка-влакым ӱстембаке луктын шында. Таблетнице – пеш йӧнан арвер, тушко ик кечылан але вигак арнялан таблеткым опташ лиеш.
– Айдеме ик препаратым кужун йӱэш гын, организм туддеке тунем кертеш мо?
– Тӱрлӧ группо эмлан организм огеш тунем. Ик терапияк кеч-мыняр кужун шуйнен кертеш. Лач бронхиальный астме, сакыр диабет, верге чер улмо годым эм южгунам келшен огеш тол (мутлан, кукшо кокыртыш тӱҥал кертеш). Тунам терапийым вашталташ логалеш.
Артериальный гипертоний ынже лий манын…
пайдале кочкышым гына кочман,
физический упражненийым ыштыман,
уда привычке деч кораҥман,
артериальный давленийым эре тергыман,
врачын темлымашыжым шуктен шогыман.
Тазалык аралтыш министерствын архивше гыч налме фото.