Кызыт Марий Элыште 2022-2023-шо ийлаште Литератур, сымыктыш, архитектур, науко да технике областьлаште Кугыжаныш премийлан темлалтше-влакын пашаштым каҥашымаш кая. Нунын коклаште – кумдан палыме марий йылмызе Олег Сергеевын кок монографийже.
Иктыштыже шанчыеҥ Василий Крекнин ден Иоанн Платуновын «Краткий черемисский словарь с российским переводом» манме пашаштлан лингвистике иктешлымашым ыштен. Весыже «Язык памятников письменности марийского языка» маналтеш. Нуным автор 2020 ден 2021 ийлаште савыктен луктын.
Кок кугу пашаштыже Олег Арсентьевич кид дене возымо 250 ияш мутерысе шомак-влакым икымше гана тичмашын лончыла. Мутерым 1785 ийыштак ямдылыме. Улыжат ик экземпляр веле аралалт кодын. Кызыт тудо Российысе Национальный книгагудышто Рукопись пӧлкаште аралалтеш. Мутер структуржо дене марий-руш. Тушто вич тӱжем шомак ден муткылдыш улыт.
– Ме палена: тиштын памятникше-влак кызытсе йылмынам шымлымаште, тудын фонетикыжым, лексике шотышто составшым, грамматикыжым шымлымаште кугу поянлыклан шотлалтыт. Марий йылмыштат тыгак. Но XVII курым мучашысе да XVIII курымысо материал кызыт марте ик экземпляр дене гына аралалтын, – каласкала Олег Сергеев. – 1724 ийыште Петербургышто Науко академийым почмо дене Юл, Урал, Сибирь, Кавказ да Камчатка кундемлам комплексно шымлаш тӱҥалме. Нине вершӧрлашке флорым, фауным, полезный ископаемыйым да моло поянлыкымат шымлаш научный эскпедиций-влакым колтеныт. Науко академийысе учёный-шамычын вуйлатыме экспедиций Юл кундем мучкат коштын. Марий кундемым эртен кайышыштла, шымызе-шамыч марий калыкын илыш-йӱлажым, тӱвыражым, йылме ойыртемжым палемден коденыт. Учёный-влакын тӱрлӧ кундемыште илыше марий калык шотышто «лингвистический отчётыштым», мутерыштым шергакан материаллан шотлыман.
Каласыман: О.А.Сергеев деч ончыч XVII-XVIII курымласе рукописный памятник-влаклан тӱрлӧ могырым шымлыме огыл. Тудо Екатерина II кугыжан таҥастарымашан мутержылан ямдылыме кид дене возымо 40 мутпогым (словник), савыкталтдыме кок мутерым (черемис-руш да руш-черемис), кум мутпогым, икте-весышт дене кылдалтше кум кумалтыш текстым да ныл рукописный текстым келгын лончылен.
Шанчыеҥ мутерым ыштыме историйым келгын шымлен, ожнысо пашаште диалект-влакым рашемден. Тыгак фонетике шотышто вашталтмашым, марий йылмыште фонеме-влакын ойыртемыштым ончыкта.
Тылеч ончычат О.А.Сергеев марий йылмын тиште памятникшылан шотлалтше теме дене пашам ыштен, кум монографийым, ик тунемме пособийым да лингвистикым иктешлымашан тоштерым савыктен луктын.
Тыгай паша марий йылмым тӱзатымаште кугу верым налеш, сандене Марий Элыште Кугыжаныш премийым налаш тӱрыснек сула.
Эльвира Терентьева.