Волжский районысо Карай ялыште Портышкем пайрем эртыш. Визымше гана. Тидыжак иктешлен ончалаш тарата: кузе тудо тӱҥалын да мом пуэн?
А иктешлышаш уло…
Кушеч чыла тӱҥалын?
Газет лукмаш — калык дене ыштыме паша. Ме лудшын мом вучымыжым эреак палышаш, шке возымаштына нунылан келшыше темым тарватышаш улына. Эше калык дене пырля тӱрлӧ мероприятийым эртарыман — тыге лудшым шке веке савыраш ӱшан утларак.
Тиде амал денак вич ий ончыч эше «Марий Эл» газет редакцийыште ыштымем годым вуйлатыше ончылно темлымашым ыштышым: айста телым иктаж ямле пайремым эртарена — ала калыкым шке йыр утларак ушен кертына?
Тыге январь мучашлан палемдышна. Вет тиде жапыште калык «кана»: Уий пайрем, Рошто эртеныт, а Ӱярня эше тораште.
Кузе лӱмдаш? Теле – портышкемым чийыме пагыт. Тугеже тек тиде Портышкем пайрем лиеш!
Кушто эртараш? Волжский районышто: Карайыште, мутлан. Тудо район кыдалне верланен. Адакшым тыште ончыч межым нӱлыктымӧ вакш (почкымо, эрыктыме вер) лийын, тысе портышкемым йӧрышӧ-влакат чапланеныт улмаш. Издерым, вӱдварам ыштыше-влакат тыште лийыныт – мастар кидан еҥлан поян ял.
Шонымаш – вуйышто, машина — корнышто. Миен шумеке, Карай школ вуйлатыше Любовь Анатольевна Сергеева дене тидын шотышто мутланена. «Мемнан школжо ынде мынярымше ий этно-культурный йогын дене пашам ышта! Сӱан, моло пайрем йӱлам эртарышна. Тидымат эртарена!» — куанен вашештымыж дене чолга марий ӱдырамаш эшеат мемнам «ылыжтыш». Тыманмеш школ коллективым тарватен, йоча-влакым кумылаҥден – кӱчык жапыште ямдылалтын шуыныт.
2015 ийыште икымше гана Портышкем пайрем эртыш. Редакций гыч мийыше-влаклан тиде лудшо-влак дене вашлиймаш гай лие: пӧлекым шуко пуэдышна, Волжский районышто «Марий Эллан» возалтше-влак коклаште лотерейым посна эртарышна. А модыш, каныш программым, спорт таҥасымашым Карай школ коллектив тӱвыра пӧрт пашаеҥ-влак дене эртареныт. Чылажат тугай моторын, тугай чаплын эртен – чылалан келшен. Тунамак пунчална: вес ийынат тыгайым эртараш.
Тыге кокымшо, кумшо ганат январь тылзыште Карай ялыште калыклан ик кече гӱжлаш сай йӧн лие. Уна-влак кажне гана утларак да утларак погынаш тӱҥальыч, Организатор коклаш «Кугарня» газет редакций ушныш, телевидений, радиопашаеҥ-влаклан репортажым ышташ, йӱла дене кылдалтше программым шочыкташ амал лие.
Икмыняр гана эртарымеке, южо еҥ «А тенийже иктаж вашталтыш лиеш мо, иктаж-мом оҥайракым шонен муында мо» манын йодшат лийын. Да мом тушто шонашыже, икымше ий гычак Л.А.Сергеева школ коллектив дене тунар поян содержаниян пайремым ямдыленыт гын?! Канашат, модашат, пашалан туныктымо ужашат ситышын лийын – мий да куанен кумылет гына нӧлтӧ!
Тидланак кӧра Портышкем пайрем кӱчык жапыште чапланыше, шкешотан пайремыш савырныш. Тудын йӱксавышыже тора Киров кундемышкат миен шуын – кумшо ийлан Яраҥ район гыч уна-влак толыныт ыле: каналтыштат, гармонь почеш куштымашан, мурымашан номерымат ончыктен кайышт. Пайремым Йошкар-Олаште эртарашат темлыше-влак лийыч. Но! «Карайыште тӱҥалме гын, ончыкыжымат мемнан денак лиеш!» — йоҥгалте вашмут тылеч ончыч эртарыше-влак деч. Тыге визымше ий почела ты сылне пайрем эртаралте.
А мом тудо пуэн? Чыным каласаш гын, тынарже вучымат огыл ыле манаш гына кодеш. Ме ожнысо пашам тачысе калыклан ушештарен-палдарен да еҥ-влаклан каналташ йӧным ыштен кертына гын, йӧра веле, шоненна. А мом налынна? Портышкемым калык утларак чияш тӱҥале – ярмиҥга годым кажне ийын шуко налше лийыныт, участник-влак чылан гаяк ты йолчиеман толынт. Межгем нерген мурымат, мыскарамат кугыеҥжат, йоча-влакат пален нальыч.
Портышкемын тазалыклан могай пайдале улмыжо утларак рашемдалте. Йоча да самырык-влак портышкем, меж носки деч посна мыжерымат пален нальыч — ӱдыр-влак эре тудым чиен лектыныт, «модный упш» олмеш мотор кугу шовычым пӱтырал лекташ тунемыч: тыге шокшо веле огыл, эшеат чевер ӱдыр лияш лиеш улмаш шонымаш шочо, очыни, шукыжын. Портышкем йӧрымӧ паша чапландаралте, тудым коҥгаште кӱктен лукмеш мыняр вийым пышташ кӱлеш улмаш! Эше пӧръеҥ веле огыл, ӱдырамашат йӧрен моштат, вийым ситарат улмаш! Мыламат тидыже ӧрыктарыше ыле. Тӱҥалтыш классыш коштшо-влак (!) парня кугыт портышкемым йӧраш тунемыныт.
Рвезе-влак портышкемым тумыштат, тӧрлат – оҥай веле, телефон деч ик жаплан ойырлен, тидланат жапым муаш тӱҥалыныт. Мыят школыш коштмо пагыт годым тиде пашалан ачам деч тунемынам ыле, кызытат кӱлмӧ годым куан дене тумышташ шинчын, вӱрж, шӱртӧ дене «модын» кертам.
А ӱдыр-влак тиде пайрем огыл гын, иктаж-гана кӱнчылавондым ужыт, кучен ончат ыле? Портышкем пайремым нылымше ийын эртарыме годым ӱдыр-влак тиде сомылым уло калыклан ончыктеныт: мотор марий тувырым чиен, кӱнчылавондо ончык шинчын, лывырге парняшт дене шӱдырым лывыргын гына пӱтыркален, меж чумыркам шӱртыш савыреныт — шӱртым шӱдыраш тунемыныт! Тудым мундырашке чумыраш, носким пидме пашалан утларак шӱмаҥыныт. Тиде огыл мо тӱҥжӧ! Пайрем ожнысо илыш нерген ушештарен гына огыл, самырык тукымым шуко кидпашалан туныктен. Тыгай сӱретым ужмеке, чынжымак кумыл нӧлталтеш. Теве молан кӱлеш улмаш Портышкем пайремет! Теве мом пуа улмаш тыглай каныш мероприятиет – пашалан кумылын пижын, чаткан эртарет гын!
Эдуард Иманаев.