26 август – 1 сентябрь – Йоча-влак коклаште таза илыш-йӱлам шаркалыме арня
Йочалан шере, сакыран кочкышым пуыман мо? Тиде йодышлан вашмутым Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын ава лиймым да йоча пагытым аралыме пӧлкажым вуйлатыше Г.Мурзаева (снимкыште) пуа.
Шере кочкыш – организмыште вашке шулыктаралтше углевод-влак – йочалан кӱлеш. Но тудым мыняр кочмым шекланыман, вет утыждене шерым кочмаш организмлан эҥгекым конда. Европышто да Америкыште, мутлан, тӱрлӧ напитке дене пырля организмыш утыждене шуко сакыр логалеш. Российыште эртарыме шымлымаш-влаклан келшышын, ӱдыр-рвезе-шамыч утларакшым тӱрлӧ печеньым, вафльым, булычкым кочмо дене утыждене шуко сакыр да жир дене организмыштым «пойдарат».
3-7 ияш икшыве-шамычын рационыштышт ешартыш сакыр (кочкышышто улшо огыл, тушко ешарыме сакыр) 14,5 процентыш шуэш, подростко-шамычын – 13 процентыш. А нормо 10 процент деч шукырак лийшаш огыл. Ме изинек сакырым йӧратен кушкына. Йочалан вияҥашыже энергий кӱлеш, тудым икшыве шере кочкыш гыч налеш. Йоча арам огыл кампет ден печеньым йӧрата: вашке шулыктаралтше углевод тудлан тунеммаште, спорт занятийлаште, модмаште вийым пуа. Но утыждене шуко кочман огыл!
Икшыве уто нелытым поген огыл, тидын шотышто нимогай чарак уке гын, тудын рационжо гыч кондитерский сатум кораҥдыман огыл. Но пучымышыш, такшымат шере емыж-саскаш але фруктыш сакырым ешараш нимолан.
Мармеладым, пастилам…
Диетолог-шамыч изирак класслаште тунемше ӱдыр-рвезе-влаклан кечыште 10-15 г сакырым – кок изирак печеньым, вафльым, зефирым але пастилам – кочкаш темлат. Шоколад денат (молочный – сайрак, нерв системым уто кофеин дене ида тургыжландаре) йочадам куандарыза. Кугурак класслаште тунемше-влаклан нормо – кугурак.
Южгунам йочан организмшылан утларак сакыр кӱлеш лийын кертеш, мутлан, вуйуш дене шуко пашам ыштыме але ятыр тарванылме годым, гормональный перестройко пагытыштат. Тыгай годым тӱҥжӧ – икшывылан сай качестван кочкышым темлаш: емыж але фруктан, сокым ешарыме мармеладым, фрукт гыч ямдылыме цукатым, натуральный сокым (шым ий марте йочалан – суткаште 150 мл деч шуко огыл, кугурак-шамычлан – 150-200 мл).
Нормым палыза
Южо ача-ава йочан иктаж-мом ыштымыжлан пӧлек семын шере кочкышым кучыкта. Тыге ыштыме – йоҥылыш. Тек кампет але печене кочкыш деч вара десерт семын кодыт. Южо ава шере кочкыш олмеш сакырым алмаштыше фруктозо, ксилит, сорбитым йочажлан пуа. А тыгайже таза икшывылан келыштаралтын огыл. Врач-диетолог дене каҥашымеке гына нуным йочалан пукшаш лиеш.
Эрденак чын кочкаш тӱҥалман. Кынелмеке, теммеш кочман, тылеч вара шере денат (изирак порцийым) куандараш лиеш. Спорт занятий деч вара кампет але шоколад уто огыт лий. А кочкаш шичме деч ончыч йочалан шерым пуыман огыл – углеводлан поян кеч-могай кочкыш аппетитым пытара.
У ийлан кучыктымо шере пӧлек нерген шоналтыза, мыняр улмыжым (южгунам моткоч шуко!) веле огыл, качествыжымат. Ньогалан шер пӧлекым ойырен налме годым шере кочкышын составшым, мыняр аралалтмыжым шотыш налза. Вафле, желе гыч ямдылыме печене ден кампет вашке локтылалтыт. Диетолог-влакын палдарымышт почеш, кампетын могай улмыжо огыл, тудым утыждене шуко кочмо кугурак эҥгекым конда. Икманаш, чыла шотыштат нормым палыман.
Марий Элысе Тазалык аралтыш министерствын архивше гыч налме фото.