Пытартыш икмыняр ийыште Марий Эл Республик Российыштат, Юл кундемыштат экономике, социальный илыш, тӱвыра показатель шотышто рейтингыште сай верым айла.
Тиде, кундемыште планирований системе кузе кайыме да Марий Элыште кум ий пашам ыштыме жапыште тӱҥ лектышыж нерген Республикнам Вуйлатыше Юрий Зайцев ТАСС-лан интервьюштыжо каласкален.
– Майыште Марий Эл Республикым вуйлаташ тӱҥалмыланда кум ий теме. Ондак – ты пашам жаплан шуктышо семын, вара – калык сайлыме вуйлатыше семын. Тиде жапыште эн кугу сеҥымашлан, лектышлан мом шотледа?
– Мыланем эн тӱҥ лектыш – граждан-влак дене чоҥымо диалог. Тидлан кӧра мемнан дене лектын шогышо йодыш, проблеме-влак нерген лач нунын деч вигак пален налам. Ме калык дене кылым икмыняр канал гоч виктарена: соцсетьысе лаштык, Регионым виктарыме рӱдер гоч да возымо заявленийла гоч. Кажне кечын мый шкежат публикацийлан комментарий-влакым ончем, тергем, йодыш решатлалтмым контрольышто кучем. Южгунам иктаж возымым лудын лекмеке, кастенат южо йодыш дене кылдалтше министр деке йыҥгыртен, ты але вес йодыш дене могай паша шукталтме шотышто отчётым йодын кертам.
Социальный сферыште кугу паша ышталтын: школ ден поликлинике-влакым ачаленна, селалаште фельдшерско-акушерский пункт-влакым почына. Туризм вияҥеш. Тичмашнек ончалаш гын, ме чыла направлений денат пашам икмыняр ий ончык планироватлаш тыршена. Тыге ончылно шындыме цельын тичмаш сӱретшым ужаш лиеш. Граждан-влаклан тыге сайрак: нуно могай жаплан мо ышталтшашым палат да шке илышыштым регионын вияҥме корныж дене виктарен кертыт. Теве, мутлан, туризм аланыште 2035 ий марте мастер-план ямде, тушко Йошкар-Ола да республикысе моло ола ден села шотышто 69 наре проект илышыш шыҥдаралтшаш.
Весе: корным ыштымаш да ачалымаш. Тений гына ме регион да муниципал кӱкшытан 72 меҥге наре корным ачалаш палемденна, тыгак Немда ден Ексейка эҥерла гоч кок кӱвар шотыш кондалтеш. Вет корно деч посна ялымат, оламат, туризмымат вияҥдаш ок лий.
– Кунам ме Йошкар-Олашке самолёт дене чоҥештен миен кертына?
– Аэропортысо реконструкций – мемнан кундемыште ыштыме ик эн кугу проект. Шоналтыза, 2023 ий марте Марий Элыште пел курым ончыч чоҥымо пассажирский терминал пашам ыштен. Тудо чот тоштемын. Федеральный рӱдерын полшымыж дене кугу пашам тӱҥалынна: у терминал, у взлётно-посадочный полоса лийыт, светосигнальный оборудований ден навигациий да связь (кыл) средствам вашталтена.
У аэропорт чыла шотыштат тӱнямбал йодмашлан келшен толеш.
Зданийжым чоҥен пытарыме, чоҥештен кӱзымӧ да мландыш волен шичме полосам ыштыме паша проект почешак шукталтеш. Тыге ме кугурак самолёт-влакымат шкенан дене вашлийын кертына, шулдырак акым темлыше перевозчик-влакым шкенан деке савырена.
Каласаш лиеш: авиатранспорт – уло республикын вияҥмаштыже ик эн тӱҥ ужаш.
– Экономикын могай аланжым эн активнын вияҥше семын палемден кертыда?
– Эн ончычак, тиде ялозанлык. Тудо пытартыш икмыняр ийыште сайынак вияҥ каен. Ме шкенан аграрий-влаклан полшашак тыршена: тений гына бюджет гыч 238 млн утла теҥгем колтымо. Тылеч посна сельхозпроизводитель-влак льготан займ дене пайдаланат – але марте 465 млн наре теҥге ойыралтын. Шошо ага вашеш ялозанлыклаште 123 единице у техникым налыныт. Тыге тичмаш парк 4 тӱжем единице марте шуын.
Палемдем, Марий Элыште нӧшмат, ӱяҥдышат уло. А шурно лектыш республиклан тичмашнек ситышаш да кодшыжым пошкудо кундемлашкат ужалаш шонена.
Моло отраслят вияҥеш. Мемнан прогноз почеш, промышленный производство тений 4,5 процент деч шагал огыл кушшаш. Тудланат полыш эре пуалтеш. Теве промышленник-влаклан льготан кредитований программым палемдыман. Тыгай займ полшымо дене вич ийыште 716,2 млн теҥгеаш 47 проектым илышыш шыҥдареныт.
Микрозайм ден поручительствылан кӧра пытартыш кум ийыште изи да кокла бизнесыште пашам ыштыше 19 процентлан (105 тӱжем еҥ марте) шукемын. Республикысе кажне кудымшо еҥ экономикын ты аланыштыже тырша.
Роман Ромишевский мутланен.
Интерфакслан пуымо интервью гыч:
Инвестиций шотышто
– 2025 ийыште республикысе тӱрлӧ аланыш 63 млрд наре теҥге инвестицийым кондаш шонена. Теве «Семеновский» племзавод 1,5 млрд теҥгелан у вольык комплексым, «Первый Май» озанлык 504 вуй ушкаллан лӱштымӧ залан 390 млн теҥгеаш помещенийым чоҥат, «Шойбулакский» племзавод комбикормам ямдылыме пашам кумдаҥдаш да тачысе жаплан келыштараш 325 млн теҥгем колта.
Йошкар-Олаште чоҥымо аланыште кок кугу да кӱлешан проект шукталтеш: «Казанский посад» компаний у микрорайоным нӧлта (тиде 14,6 млрд теҥге инвестиций), а «СЗ »Русагрострой» ООО – «Дубовый парк 2.0» илыме комплексым, ты проектын акше – 4,2 млрд теҥге.
Козьмодемьянск оласе «Потенциал» завод 600 млн теҥгем тачысе жаплан келшыше складым чоҥаш колта, Звенигово район Красногорскысо автофургон комбинат производствым кумдаҥдынеже, «Йошкар-Оласе йолчием фабрик» ООО у производственно-складской кумдыкым ышта… Кажне проектшын акше – 600 млн теҥге утла.
Газ шотышто:
План-график почеш, 2025 ийыште Морко районышто Тат-Кушна, Нурӱмбал, Яксола, Семисола, Кугу Шоръял яллашке газ пучым шупшаш да Тат-Кушна ялыш пӱртӱс газым колташ палемдыме.
Май мучаште республикысе Правительстве «Газпром» акционер обществыш республикысе 109 илыме пунктым газификаций программыш пурташ йодмашым колтен.