Киров вел Пыжанью район Вӱлэҥер кундемыш мийыме годым ятыр кидмастар, мураш да кушташ йӧратыше, сӱретче да моло талантан еҥ-влак дене палыме лийме. Нунын кокла гыч иктыже – Кӱшыл Вӱлэҥер (Верхнее Ошаево) ялыште илыше кидмастар Анна Ивановна Одинцова.
Анна Ивановна 1948 ий 15 ноябрьыште Мӧраҥсола ялыште шочын. Шочмо ялже Кӱшыволк деч кум меҥге тораште верланен. Ик жап йочасадыште, варажым колхозышто тыршен, доярке лийын. Тудо ынде 20 ий сулен налме канышыште. Туге гынат кажне кечын манме гаяк пашаште «шолеш». «Йӧратыме сомыл шкеж деке магнит семын шупшеш», – манеш кидмастар. Анна Ивановна, сурт кӧргысӧ сомылым тӧрлымек, кидпашалан вигак пижеш: тӱрлӧ йӧн дене тӱрла (ыресла, гладь да бисер дене) тыгак пидаш йӧрата.
Тудын мастар улмыжым омсалондем гычак ужаш лиеш. Пӧртӧнчылнӧ тӱрлӧ тӱсан тюк кандыра гыч пидме кугу, мотор попана кия. Пурышо еҥын кумылжым савыра да пуйто ончыко эрте манын ойла. Пӧртын ик пӧлемыштыже шкешотан ончерым келыштарыме. Тусо пырдыжыште могай гына сӱретым от верешт. Чылажат шинчам куандарыше да ойыртемалтше!
Чон кана
– Мый изинек кидпашалан шӱман кушкынам, – мутланымашнам тӱҥале Анна Ивановна. – Кокымшо классыште тунеммем годым еҥ-влакын йодмышт почеш тӱрым тӱрленам. Тунам куэмже вынер ыле. Вараракшым кужвам пидаш тӱҥалынам. Сар деч вара шочшо улам, садлан окса чӱдылык ешыште шижалтын. Шуко сомыллан авам туныктен, ковамат тале кидмастар лийын. Нуным онченак, мыят кидпашалан кумылаҥынам. Ончычракше тидлан жап шагалрак лийын гын, пенсийыш лекмеке, ты сомылыш тӱрыснек «лупшалалтынам», манаш лиеш. Лач тунамак пелашем илыш гыч кайыш. Кид иктажым ышта гын, вуйышто кӱлеш-оккӱл шонымаш-влак огыт пӧрд, чон корштымымат тунар от шиж. Тыгодым мый ласкалыкым веле шижам, – мане тудо.
Кидмастар тӱрлан эскизым шукыж годым шкеак ямдыла. Тудо мотор да сӧрал лийже манын, тӱсым да моло арверымат шке келыштара. «Ялыште интернет дене пайдаланаш йӧн уке, садлан кузе шижам да ужам, туге ыштем», – манеш А.Одинцова. Шӱртым, куэмым, бисерым наледаш Пыжанью посёлкыш кудалыштеш. Южгунамже кӱлеш тӱсым муаш огеш лий, тыгайже годым кумыл вола, манеш.
Ончерлан ситыше
Анна Ивановнан мӧҥгыштыжӧ нылле утла паша аралалтеш, а мынярым тудо родо, пошкудо да палыме-шамычлан пӧлек шотеш ыштылын – шотленат пытараш ок лий. Теве, мутлан, ӱмаште кум картиным Чита олаште илыше тукым шольыжлан колтен. Тудын пашаже-влак тыгак Хабаровскышто, Йошкар-Олаште, кечывалвелне илыше родо-тукымжын суртыштым сылнештарат. Икманаш, ончерым чумыраш сӱрет ситышын уло.
Палемдыман, А.Одинцован пашаже-влак регионысо тӱрлӧ конкурсышто участвоватлат. Кажне гана могай-гынат вер але премий дене палемдалтыт. Регионышто веле мо? Анна Ивановна Российысе конкурсын лауреатше лӱмымат сулен. 2021 ийыште Рязаньыште эртаралтше «Палитра Вдохновения» II декоративно-прикладной да изобразительный искусство конкурсышто I степенян диплом дене палемдалтын. Тушто 60 ий деч кугурак ийготан-влак коклаште «Декоративно-прикладное искусство» (тӱрлымаш) номинацийыште «Юмоҥалан лук» пашаж дене ойыртемалтын. Ты лукым сӧрастараш тудо бисер дене тӱрлӧ святойын иконыжым тӱрлен. «Ик картиным ямдылаш мыняр жап кӱлеш?» йодмемлан тыгерак вашештыш:
– Кок тылзе але утларак жап кӱлеш. Южгунамже, йоҥылышымат ыштылам, вара тудым уэш рончем, тыгодым вет кажне клеткым пустаҥдыман. Садлан тӱрлымӧ годым тӱткырак лийман, йоҥылышым ыштыман огыл.
Тукым гыч – тукымыш
Анна Ивановна коважын-аважын таптыме моштымашыштым шке ӱдыржӧ-влакланат шыҥдарен. Тудын ӱдыржӧ кумытынат моткоч уста тӱрлызӧ улыт. Нунак аваштын пашажым тӱрлӧ рамкыш сылнын сӧрастарат. Рамкым вес олала гыч лӱмын заказатлен конден пуат. Бисер дене тӱрлаш Анна Ивановнам нунак туныктеныт. Тылеч вара кидмастарын ончерже тыгай паша-влак дене утларак пойдаралтын.
Кидмастарын самырык годсо ончылсакышымат аклен ончышна. Тудым тудо вичкыж куэмыш (сатин) ӱдыржӧ годымак тӱрлен. Ты вургемым эн шергакан паша семын арала, вет тунам самырык-влак мотор у вургем дене утыжым койышланен кертын огытыл.
Поро паша
А.Одинцован вачеӱмбалныже шагал огыл ий погынен гынат, тудо илышлан йывыртен ила. Тӱҥжӧ – кидпаша кумылым нӧлта, сай ончыкылыклан ӱшаным шочыкта, манеш. Тыгаяк шонымаш дене СВО-што улшо салтак-влаклан меж носким пидаш кумылан. Шӱртымат шкеак шӱдыра, вара носким пидеш. Идалык тӱҥалме деч ончыч ик чумырка носким колтен, кызыт вес гана колташ пидеш. Кидмастарын ӱшанле эҥертышыже ты кундемысе Марий тӱвыра рӱдерын пашаеҥже-влак улыт. Нунак Анна Ивановнан мастарлыкше нерген тӱрлӧ вере палдарат, кӱлеш годым полшен шогат.
Кидмастарын пашалан кожмак улмыжо да творчествым уло чонжо дене йӧратымыже эше ик ончерлан ситыше тӱрым да моло арверым ышташ кумылым шочыкта манын ӱшанем. Мый гын, у паша-влакым эше ик гана ужын толаш тореш ом лий.
Авторын фотожо-влак.