Аппендицит – кочкыш шулыктарыме системыште лийше ик эн чÿчкыдын вашлиялтше чер. Тиде – сокыр шолышто верланыше шукш гай койшо отросткын (червообразный отросток, аппендикс) пуалмыже.
Ты черым калыкыште «проста» чер манын ойлат, пуйто пÿчкын кудалтат да йöра. Но тунарак тудо тыглай да куштылго чер мо? Статистике почеш, аппендицит дене 10% наре еҥ черлана. Тыгодым ты чер шке гыч огеш эрте, вучен шинчаш жапым ок пу. Хирургын полшымыж деч посна ок эмлалт. Тидын нерген ме Шернурысо рÿдö эмлымверын хирургшо Владислав Валентиноич Степанов дене мутланышна.
– Аппендицит кеч-могай ийготан еҥын лийын кертеш. Но шукыж годым мемнан деке йоча-шамыч, самырык да кокла ийготан-влак логалыт. 15 ийыш шудымо икшыве-влакым ме Республикысе йоча эмлымверыш колтена, а молыжлан операцийым тыште ыштена.
Тиде чер эн чӱчкыдын вашлиялтше экстренный хирургический патологийлан шотлалтеш. Хронический огыл. Молан тÿҥалмыж шотышто таче марте раш шымлымаш уке. Илыш ончыкта: утларакше тиде проблеме теле деч вара палдырна. Вет шолораште чылажат кочкыш дене кылдалтын. Телым ме пайдале, свежа сийым шагал кочкына, шолоран пашажым нелемдена.
Аппендицитым кузе палыман? Аппендиксын пуалмыжым шке пален налаш неле. Тÿҥ шотышто мÿшкыр тураште коршташ тÿҥалеш. Икмыняр жап гыч пагар але кылымде кундемысе корштымо мÿшкырын пурла велышкыже кусна. Температур кÿза, укшинчыкта, пушкедыкта. Поснак йоча-влакын тыге лиеш.
Такшым ты черым «шылаш» йöратыше маныт. Тудо вес чер-шамычла «койын» кертеш, мутлан, панкреатитла, верге шуркалымашла, ÿдырамаш-влакын –гинекологий чер дене кылдалтшыла. Садлан мÿшкыр корштымо годым жапым шуйкалыман огыл, врач дене каҥашыман. Кеч-могай специальностян врач аппендицит лийын кертмым пален налеш гын, тендам хирург деке колта.
Врачын ойлымыж почеш, аппендицитым операций дене веле эмлаш лиеш. Эн ончычак черле еҥым ончат, вÿрым тергат. Вÿрысö лейкоцитым эритроцитым ончат. Вес чер-влак лийын кертмым палыме годым УЗИ-м да томографийым ыштыман.
Хирургын ойлымыж почеш, шолорасе аппендиксын пуалмыжым шке пален налаш куштылгыжак огыл. Жапыштыже муаш гын, тазалыклан нимогай лÿдыкшö уке. Южгунам пуалме верыште шÿйшö погынен кертеш, тÿрлö сынан перитонит да аппендикулярный инфильтрат лийын кертыт. Тыгодым операцийым ышташ нелырак. Тидыже лÿдыкшö, эсогыл колымашкат шукта.
Шарныза, кеч-могай корштымаш годым мемнан капкылна мыланна мом-гынат ойлынеже. Корштымо пале дене тудо шке семынже кычкыра, шижтара. Чыла шке эрта манын ÿшаныме дене чер ок эмлалт. Шкендам шижын мошташ тунемза, тазалыкдам аралыза.
Врач нерген:
Владислав Степанов Медведево район Шоя-Кузнецово ялыште шочын-кушкын. Индешымше класс марте Семёновка селасе 21-ше №-ан школышто тунемын, вара Ургакш посёлкысо лицей-интернатыште медицине направлений дене шинчымашым поген.
2013 ийыште Нижегородский медицине академийым тунем лектын, ик ий Озаҥ оласе медицине университетыште интернатурым эртен. 2014 ий годсек Шернур посёлкысо рÿдö эмлымверыште врач-хирурглан пашам ышта.
Аппендицит нерген тÿрлö манеш-манеш уло.
Теве эн чÿчкыдын вашлиялтше «шоя»-влак:
-
- «Кечшудо да жвачке титакан улыт». Калыкыште шарлыше тиде ой медицине науко дене чылт келшен ок тол. Аппендиксын пуалмыж шотышто кок тÿрлö шонымаш уло. Ик теорий почеш шолоран аппендикс турасе моторике локтылалтеш да ты верыште вÿр сайын коштмым чарна. Садлан кочкыш шуаш да шÿяш тÿҥалеш. Тидыже «уда» бактерий-влаклан шарлаш йöным ышта. Ты амал дене аппендикс пуалаш тÿҥал кертеш. Вес шонымаш: шолышто погынышо тÿрлö пеҥгыде моклака (каловые камни) дене аппендикс петырналт шинчын кертеш. Но моклака кечшудо ден жвачкылан кöра лиеш манын ойлаш ок лий.
- «Шылым кочмылан кöра…» Шыл, чынжымак, шолышто шуаш да шÿяш тÿҥалаш полша, но тиде черлан вияҥаш амал огыл. Шыл – белок. Тудым кочман. Организмыште белок укелан кöра вес тÿрлö патологий лийын кертеш.
- «Йоча-влак веле черланат». Чын, йоча ийготышто ты чер чÿчкыдын вашлиялтеш. Но илыш ончыкта: аппендицит илалше-влакынат лийын кертеш. Тыгодым айдеме мыняр кугурак ийготан, тунар лÿдмашан. Вет шоҥгыеҥ операций деч вара самырык семын вашке ок тöрлане. Тылеч посна кугурак ийготышто ятыр вес чер лийын кертеш, да организмлан вийым налаш нелырак.
- «Симптом-влак эре икгай улыт». Мÿшкырыштö коштымым тÿҥалын, вара корштымо пурла велыш куснен, температур кÿзен, укшинчыкта… Кажне еҥын лач тыгай пале-влак лийыт манын шоныман огыл. Тудо вес семынат палдырнен кертеш. Тÿҥжö – корштымым шижме годым тергалташ кÿлеш.
- «Мÿшкырым пÿчман». Кызыт аппендиксым кораҥдаш тÿрлö йöн уло. Йот эллаште антибиотик дене эмлыме шотыштат шымлымашым эртарат, но эше шуко йодыш рашемдыде кодын. Кызыт элыштына операций-влак чÿчкыдын лапароскопий йöн дене эртаралтыт. Тыгодым мÿшкырым пÿчман огыл, тушан изирак рожым веле ыштат. А эмлалтше еҥ, операций деч вара наркоз гыч «лекмеке», икмыняр шагат гыч коштын кертеш.
- «Аппендицит хронический лиеш». Уке, ок лий. Аппендицит тÿҥалын гын, тудо нигуш ок йом. Пуалме вер пудештеш да мÿшкырыштö перитонит але абцесс (шÿйшан пуалмаш-влак) тÿҥалеш.
- «Ончылгоч кораҥдаш гын, сайрак». Тыгай шонымашым кызытсе шымлызе-влак чынлан огыт шотло. Вет пÿртÿс айдемылан капкылым пуэн гын, тушто такшым нимоат уто огыл. Пытартыш шымлымаш-влак сокыр шолысо шукш гай койшо ужашын эсогыл иммунитетын пашажым саемдымаште пайдале улмыж нерген ойлат.