Йошкар-Олаште эртаралтше Пеледыш пайремыш Марий Эл гыч веле огыл, марий-влак илыме моло регион гычат кажне ийын толыт. Тений Свердловск кундем Красноуфимск район Сарсаде ялын тыгаяк лӱман мурышо да куштышо ансамбльжымат пайремыште ужна. Мыят коллективын участникше-влак дене палыме лийым.
Ансамбльым Л.С.Захарова (тӱшка фотошто шола гыч кокымшо) вуйлата. 1982 ийыште чумырымо коллективын репертуарыштыже – утларакшым урал марий калык муро-влак. «Сарсаде» ансамбль кундемысе, районысо конкурслаш да фестивальлаш ушна, сеҥымашыжат ятыр.
Кок Сарсаде
Людмила Степановна дене кутыралтымек, Сарсаде ял нерген утларак пален налде шым чыте. Тиде ялыштак шочын-кушшо да еш пиалым тыштак мушо ӱдырамаш шочмо вершӧржӧ нерген шинча йӱлен каласкалыш:
– Такшым Сарсаде территориальный пӧлкаш кок Сарсаде ял пура. Верысе калык иктыжым Вӱдан але Кокымшо Сарсаде манеш, весыже – Вӱддымӧ, тудо Икымше Сарсадылан шотлалтеш. Кок ялым корем ойыра, шошым тушто вӱд погына, а шокшо кеҥежым корем кошка. Мый лач Вӱдан Сарсадыштыже илем. Кок ялын рӱдӧ ужашыже тыштак верланен манаш лиеш. Вет тушто йочасад, кыдалаш школ (130 наре икшыве тунемеш), книгагудо, почто, ФАП, администраций, тӱвыра пӧрт да моло тӧнеж улыт.
Документ почеш кокымшо Сарсаде селалан шотлалтеш, весыже – яллан гынат, кок населённый пунктышто илыше-шамыч нуным ик ялыш ушат.
Кок ялыштат марий-влак илат. Вӱддымӧ Сарсаде чылт марий ял лийын гын, вӱдан Сарсадыштыже ончыч руш, татар-шамычат иленыт. Садлан ты ялыштыже марий-влак изинек утларакшым рушла кутыреныт. Школышто марий йылмым кызыт огыт туныкто. Марий тӱвырам, йӱлам шаркалыме паша клубышто виктаралтеш.
Л.Захарова профессийже дене – бухгалтер. Шке ялысе озанлыкыште тыршымек, ятыр гана темлыме почеш тӱвыра пӧртыштӧ «Сарсаде» ансамбльым вуйлаташ тӱҥалын. Тӱвырам йӧратем, мураш-кушташ чон йодеш манын палемдыш чолга ӱдырамаш. 2022 ийыште коллективлан 40 ий темын. Эн первый участник-влак коклаште лийше Вера Ильинична Иванова ден Галина Ивановна Акушева кызытат шке усталыкышт дене калыкым сцене гыч куандарат.
13 еҥан ансамбль
Кызыт «Сарсадыш» 13 еҥ коштеш. Телым, кеҥежым, паша гутлаште жапым муын, арнялан кок гана эре чумыргат.
Аккомпаниатор да хормейстерышт – Н.В.Сумина (тӱшка фотошто пурла гыч кокымшо). Надежда Валерьевна Сарсадыште 2016 ий годсек ешыж дене ила.
– Екатеринбург олаште шочын-кушкынам. Авам – Пошкырт кундем гыч, марий. Тудо профессийже дене электрик лийын, но моткоч моторын тӱрлен, урген. Ачам – руш, тудо художник. Марла чыла умылем, но ом кутыро. Изинек музыклан шӱман кушкынам. Ончыч музыкальный училищым, вара Мусоргский лӱмеш Уралысе кугыжаныш консерваторийым тунем пытаренам. Марлан лекмекем, пелашемын шочмо Марий Усть-Маш ялыштыже ик жап иленна, ынде – Сарсадыште.
Коллектив дене пашам ышташ келша. Утларакшым марий калык муро-влак дене пашам ыштена, шымлена. Тошто муро-влаклан аранжировкым ыштен, хор дене мураш келыштарена, – палдарыш Н.Сумина.
Чон йодмо почеш
Ял илыш нерген каласкалыме годым «Сарсаде» ансамбльын еҥже-влак верысе кресаньык озанлыкым кучышо Айметовмыт нерген ик гана веле огыл кугешнен ойлышт. Вет ты озанлык верысе калыклан паша верым пуа, тугеже ялын волгыдо ончыкылыкшо верч ӱшан уло.
2001 ийыште озанлыкым негызлыше-влак вате-марий Айметовмыт кокла гыч Валентина Ивановна шкежат «Сарсаде» ансамбльын участникше. «Мураш йӧратем. Тиде чон йодмо сомыл», – палемдыш ӱдырамаш.
Айметовмыт индивидуальный предприниматель улыт. Кок эрге ден ик ӱдырыштат ты аланыштак тыршат. Нуно лу тӱжем наре гектар мландыште пареҥгым, шурным куштат. Кок тӱжем наре вуй вольыкым ашнат, тушечын 900 нарыже – лӱштымӧ ушкал. Шӧрым заводлаш сдатлат.
– 2000 ийла тӱҥалтыште Сарсаде ял пыташ тӱҥале, колхоз шаланыш, еҥ-влак вес вере илаш куснышт. Пелашем дене тушто яра кийыше мландым арендыш нална да пашам ышташ тӱҥална. Вара калык шке мландыжым арендыш пуаш тӱҥале. Тыге эркын вияҥынна. А кызыт шым ял гыч шӱдӧ утла еҥ озанлыкыштына тырша. Ялыште самырык-влакат улыт, мемнан деке пашаш толыт. Ончыкыжым самырык специалист-влак ялыш пашаш пӧртылышт манын, вузышто але сузышто тунемме жапыштлан стипендийымат тӱлаш ямде улына. Кызыт яра шинчыше пӧрт-влакым наледена, шкенан пашаеҥ-влаклан илыме верым ойыраш шонена. Кажне ийын техникым уэмдена: тракторым, комбайным, тӱрлӧ агрегатым, – каласкалыш В.И.Айметова.
Валентина Ивановна – Арти район Изи Тавра ялын шочшыжо, Руш Тавраш марлан лектын. Ончыч товароведлан, вара бухгалтерлан тунем лектын. Садлан озанлыкыштыже бухгалтерийлан тудо вуйын шога. Но ала-кунам тудо, самырык ӱдыр, туныктышо лияш шонен. Школ деч вара йолташ ӱдыржӧ дене пырля Йошкар-Олашкат толын каен – пединститутыш тунемаш пурынешт улмаш. Лач тунам йӧратымаш илыш корныжым вашталтен: Йошкар-Олаш тарванымышт годым (Изи Тавра гыч автобус остановко марте лу меҥгым ошкылаш кӱлын) Владимир нунын ялыш чӱчӱж дек унала миен улмаш, ӱдыр-влакым остановко марте мотоциклже дене шынден наҥгаен. Тыге ӱдыр ден рвезе палыме лийыныт, келшаш тӱҥалыныт.
Тылеч вара Айметовмыт Йошкар-Олаш родо-тукымышт дек уналыкеш кок-кум гана толын каеныт. «Тиде ятыр ий ончыч лийын. А кызыт Йошкар-Ола моткоч моторештын», – мане Валентина Ивановна. Ӱшанена: иктаж гана мыланнат Сарсаде ялын моторлыкшым шке шинча дене ужаш пиал шыргыжалеш.
Авторын да В.Айметован альбомжо гыч налме фото-влак фото-влак.