1 декабрь – СПИД ваштареш кучедалме тӱнямбал кече
ВИЧ-инфекций – пижедылше чер. Черле еҥын иммунный да нервный системыже-влак пужлат, садлан, организмыш вес инфекций логалмеке, айдеме коленат кертеш.
СПИД – ВИЧ-инфекцийын пытартыш стадийже. Тудын годым организмын шкенжым аралыме функцийже – иммунитетше – пыта.
Тений СПИД ваштареш кучедалме кече «Лидерство – сообществам» темылан пӧлеклалтын. Ты чер ваштареш кучедалмаште ВИЧ дене орланыше, лӱдыкшӧ группыш пурышо еҥ-влак вуйын шогат гын, СПИД-лан шарлаш чаракым ышташ лиеш. Ты чер нерген палдарыше тӱшка-влак моткоч кугу пашам шуктат: тыге СПИД шотышто йодыш политике кӱкшытыштӧ рашемдалтеш, айдемын праважым аралымаште кугу паша ышталтеш.
ВИЧ-инфекций пеш вашке шарла, тазалыкым аралыме аланыште тӱнямбалне тиде ик эн кугу проблемылан шотлалтеш. Ты вирус 41 миллион утла еҥын илышыжым кӱрлын.
Тений идалык тӱҥалтыште тӱнямбалне ВИЧ-инфекциян 39 миллион наре еҥ шотлалтын.
Марий Эл ВИЧ-инфекций кумдан шарлыме регион-влак коклаш ок пуро гынат, республикысе медорганизацийлаште черланыше-шамычым кажне арнян регистрироватлат. 2022 ийыште республикыштына ВИЧ-инфекций дене черланыме 148 у случайым пален налыныт, тений 10 тылзыште – 177 случайым.
Волжск олаште да Волжский районышто ты чер шотышто эпидситуаций эн нелылан шотлалтеш. ВИЧ черан-влак чот дене У Торъял район – кокымшо верыште, кумшо верыште – Советский район.
Еҥ-влак черле улмышт нерген шукыж годым пытартыш стадийлаште гына пален налыт. Ӱмашсе тыгаяк жап дене таҥастарымаште тений 10 тылзыште тыгай пациент-шамыч палынак шукемыныт.
Российыште ВИЧ-инфекций шарлыме ваштареш кучедалме шотышто, кугыжаныш стратегийлан келшышын, Марий Элыште эртарышаш мероприятий-влак планым пеҥгыдемдыме. Тыгак ВИЧ-инфекций профилактике шотышто ведомство-влак коклаште программе пашам ышта. Тудлан келшышын, профилактике сынан ятыр мероприятий эртаралтеш.
Школлаште, колледжлаште, вузлаште, паша коллективлаште, призывной пунктлаште, эрык деч посна кодымо верлаште да калыкын тӱшкан погынымо моло вере информационный кампаний-влакым ямдылат. СПИД рӱдерын специалистше-влак волонтёр-медик-шамычын полшымышт дене калык дене вашлийын кутырат, буклетым пуэдат, ВИЧ-лан анонимный экспресс тестированийым эртарат.
Вич-инфекций пижеш:
– презерватив деч посна вате-марийла малыме годым;
– вӱр дене: вес еҥын шприцше дене пайдаланыме, стерильный огыл (вес еҥын биологический материалже дене амыргыше) медицинский але медицинский огыл инструмент дене пайдаланыме, тыгак айдемылан инфекциян донорын вӱржым але тудын компонентшым колтымо, клеткыже-влакым тканьжым, органжым кусарен шындыме годым.
– ава деч икшывыжлан: мӱшкыран улмыж, азам ыштымыж, чызым пукшымыж годым.
Вич-инфекций ок пиж:
– насекомый пурлмо деч;
– шӱвыл, пӱжвӱд, шондо, рун, шинчавӱд, укшинчыш дене;
– пырля кучылтмо кӱмыж-совла, малыме арвер гоч.
Черланаш огыл манын…
– вате-марийла малыме годым презерватив дене пайдаланыза;
– наркотик дене ида таҥлалт;
– татуировкым, пирсингым специализированный тӧнежлаште гына ыштыза;
– вес еҥын личный гигиене арверже-влак дене ида пайдалане.
Марий Элысе Тазалыкым аралыме министерствын уверже негызеш ямдылыме.
Интернет гыч налме фото-влак.