Ялозанлык пашалан шӱмаҥше, пӱртӱслан мелын шогышо самырык еҥ-влакым оласе илыш нимынярат сымыстарен огеш керт. Тидым Параньга район Элпанур ялыште илыше Дмитрий ден Альбина Кондратьевмыт сайын умылат.
Ик классыште тунемыныт
Коло кум ияш вате-марий илыш нерген келгын шонен моштат. Шукын ялым коден каяш тыршат гын, нуно шочмо кундемыштак тукымым шуяш, пеҥгыде сурт-печан, вӱта тич вольыкан лияш шонен илат. Еш озан мутшо почеш, тӱҥжӧ – пашам ышташ ӧрканыман огыл.
Коктынат ик ялыште шочын-кушкыныт, ик классыште тунемыныт. Школ деч вара техниклан шӱман Дима Марий Турек посёлкысо ялозанлык механизаций техникумышко тунемаш пурен, Альбина – Йошкар-Оласе медколледжыш медсестралан. Пеҥгыде йӧратымаш ӱдыр-рвезым ик корнышко шогалтен. Кызыт кум ияш Валерия ден кок тылзаш Амелия ӱдырышт ача-авалан нимо деч кугу куаным кондат.
Трактористын пашаже ситыше
Ялыште илаш шонет гын, мӱкш гай тыршыман. Тунам илыш деч почеш от код. Мланде пашалан йоча жап годсек кумылан еш оза ынде ныл ият пеле Элпанур ялысе «Победа» СХПК-ште трактористлан ышта. Ватыже декретыш кайыме деч ончыч Параньга посёлкысо эмлымверыште «Вашке полыш» станцийыште медсестралан тыршен.
Самырык трактористын пашаже шуко. Вольыклан шудым, олымым, силосым шупшыкта. 6 шагатат пелылан тӱшка пашашке куржеш.
«Пытартыш кок ий фермыште улам. Яра жап лектеш гын, вес пашашке коштам. Шошо агалан паша койын ешаралтеш. Сандене мыйымат южгунам тушко колтат. Кодшо ийын кокияш шурным катковатленам гын, теве кызытат йӱд сменыште пасушто мландым пушкыдемдем. А кеҥежым трактор дене шудым солем. Мемнан велне аяран полдыран чот шарлен. Кажне ийын тудын ваштареш кучедалам: косилке дене солем. Шыжымат паша лектеш. Кодшо ийын фермышке пасу гыч рулоным шупшыктенам. Пасу паша чытышым йодеш. Эр гыч кас марте эре тушто шогыман. Ярналтеш. Тӱҥжӧ – паша мылам келша, неле-йӧсӧ манын ом керт», – ойла Дмитрий.
Альбина – тыматле, весела кумылан ӱдырамаш, марийжылан ӱшанле эҥертыш. Пелашыж нерген поро шомакым гына ойла. Марийже пашаште годым сурт сомылка тудын вачӱмбакше возеш.
Кастене жапым изи ӱдыр-влаклан ойыраш тыршат. Кертме семын пӱртӱсышкӧ лектыт. Вет Дима колым кучаш, сонарлаш йӧрата.
«Тораште огыл пӱя уло. Тушко паша деч вара колым кучаш миен толам. Пытартыш жапыште нужголым кучем. Яра жап годым сонарыш коштам. Тидлан путёвкым налам. Шыжым лудым, телым мераҥым, рывыжым, шошым комбым лӱйкалена. Мераҥ шыл дене пареҥгым духовкеш кӱктена», – ойла самырык пӧръеҥ.
Пӧртым чоҥат
Кондратьевмыт, ача-ава деч посна лектын, тошто пу пӧртыштӧ илат. Кок пачашан кермыч пӧртым чоҥаш тӱҥалыныт. Фундаментым пыштеныт. Тӱҥалтыш уло, паша вораҥшаш. Ситыше кермычым, кӱлеш материалым налын ямдыленыт.
«Пӧртым шке погымо да ава капитал окса кӱшеш нӧлтена. Но эше ялышке илаш кодшо-влаклан пӧртым чоҥаш ойырымо кугыжаныш программылан эҥертынена. Кузе лиеш – илыш ончыкта», – каласыш Альбина.
Ялышке илаш кодмылан огыда ӧкынӧ? йодмемлан самырык пӧръеҥ тыгерак вашештыш:
«Йӧршеш уке. Ялышкак кодаш тыршыме. Тыште кеч уремышке лектат, иктаж пашам ыштет. Южшат яндар, эрыкан вер. Пел ий олаште илаш тӧчымӧ. Тушто огеш келше. Ялыште пашат уло, оксамат ситышын тӱлат. Суртышко газ, вӱд пуч пурат. Сандене, мыйын шонымаште, чыла условий уло.
Ача-авамлан ӱшкыжым ончаш полшена. Озанлыкыште пашам ыштем да вольыкым ончаш кормам пуат. Илен-толын, шкеат ӱшкыжым ашнаш шонем. Ӱшкыжым ашнаш йӧнанрак, оксам ыштен налаш лиеш.
Ялыште икте-весылан полшен илыман. Элпанур кундемыштына ял калык икоян».
Кондратьевмыт гай самырык еҥ-влак ялын ончыкылыкшылан волгыдо ӱшаным шочыктат, нуно ял илышым виктарен кертыт. Сандене яллаште шукырак самырык вате-марийым ужмо шуэш. А Кондратьевмыт ешлан еш пиалым, шийвундо перкем, чон поянлыкым тыланем.