Кугу Шоръял – Морко районысо Чÿкшö курык воктенысе икмыняр ял кокла гыч иктыже. Тудо Семисола администрацийыш пура, Морко деч 10 меҥге утла тораште верланен.
Кок уремыште…
Ял кок уреман. Кужужо – Молодёжный, изиракше – Волков лÿмеш. Лач тыгай фамилиян еҥ у уремым «почын», тышан икымше пöртым чоҥен улмаш.
Администрацийын данныйже почеш, кызыт Кугу Шоръялыште 23 пöртыштö 77 еҥ ила. Йоча-влак пошкудо Нурÿмбал школышто тунемыт. Кугыеҥ-шамыч тÿрлö вере пашам ыштат: кö вес кундемыш коштеш, кö чодырам руымо пашаш ушна, кö верысе фермыште тырша. Ял воктене ушкал ферме уло. Тудо «Семисола» совхозыш пура.
Ялыште кевыт уке. Мо кÿлешым наледаш Нурÿмбал ял марте коштман але сатум кондышо машинам вучыман. Тыгайже тышке чÿчкыдын толын коштеш.
Кугу Шоръялыште кызытат коҥгаш олтен илат. Еҥ-влакын ойлымышт почеш, телым илен лекташ кок манипулятор наре пу кÿлеш. Вÿдым таве гыч налыт. Яллан кок таве уло. Южо еҥ шке кудывечыштыже вÿд скважиным кÿнчен. XXI курымышто илена гынат, тыгай сÿрет республикна мучко шагал огыл. Но Кугу Шоръялыште илыше-влак вуйым огыт ший, тунемалтме семын илат, илышлан куанен моштат.
Фотошто: Дмитрий Жаров икшывыже-влак дене.
Эре шочмо вер пеленак
Галина Александровна Козырева Кугу Шоръялыштак шочын-кушкын, ныл пöрт гоч пошкудо качылан марлан лектын. Пелашыже Юрий Иванович дене кок ÿдырым да ик эргым ончен куштеныт. Шым уныкашт уло. Кеҥеж каныш жапыште уныка-влак коча-ковашт пелен лийыт, сурткöргö пашам вораҥдарен колташ полшат.
Галина Александровна ятыр ий Морко райпо кевытыште пашам ыштен, вара кандаш ий шочмо ялысе фермыште доярке лийын, тыгак социальный пашам шуктен. Кызыт сулен налме канышыште. Но пашаче еҥ яра шинчен ок мошто, маныт. Козыревмыт кызыт кок ушкалым, тунам, ÿшкыжым, сöснам да сурткайыкым ончат.
– Кеҥежым паша шагал огыл. Кызыт тÿҥ шотышто шудым ямдылена. Вольыкна уло, садлан тыршаш логалеш. Такшым ме тыгай сомыллан тунемше улына. Изинек колхоз пашаште шуаралтын кушкынна. Шарнем, кумшо классыште тунеммем годымак шудым ямдылымашке коштына ыле. Тунам паша эре лийын, илыш шолын. Кызыт ынде чыла вашталтын, но илаш шонет гын, йöным муат, – каласкала Г.Козырева.
Лийжак манын тырша
Кугу Шоръялыште Россий Федераций социальный страхований фондын Марий Элысе пöлкажын тÿҥ специалистше, врач Юрий Захарович Петров шочын-кушкын. Яра жапше лийме годым тудо шочмо ялышкыже толын кошташ тырша. Ты ганат тудо мемнам шке кундемыштыже поро уна семын вашлие, тысе вершöрым ончыктен коштыктыш.
Ю.Петров кызыт вес кундемыште ила гынат, ты ялым тÿзатыме пашам виктарен шога. Теве икмыняр ий ончыч шочмо суртшо деч тораште огыл, Савли таве воктене, тудын тыршымыж дене чатка беседке чоҥалте.
– Тиде беседкым чоҥаш 2011 ийыште эртаралтше ял пайрем деч вара кумыл лекте. Тунам 10 метр кужытан кугу ÿстелым чоҥенна ыле. Но пайрем эртымеке, ты ÿстелым рончен наҥгайышт… Шочмо ялышкышт але тышке унала толшо-влаклан, кушто-гынат погынен, пырля мутланен шинчыман вет. Морко районысо электросетьын начальникше Альберт Валерьевич Алексеев беседкылан ныл меҥгым шогалтен пуыш, молыжым мый шке изин-изин чоҥенам. Кызыт тыште пайрем годым ÿстелым погаш, каналташ, пошкудо-влак дене шинчын мутланаш моткоч сай.
Шкеже ты кундемыш чÿчкыдын толаш тыршем. Мый шочмо ялышкем пояш коштам. Шийвундо шотышто огыл, а ушем дене, чонем дене поем! Мотор ялышкем пöртылам, шочмо суртем воктене шындыме олма садыштем коштам, йоча пагытемым шарналтем… Пошкудо-влак дене вашлийын кутырем, полыш кÿлеш гын – полшем. Чыла тидыже мылам илыш вийым пуа, – ойла Юрий Захарович.
Ю.З.Петровын темлымыж дене кызыт Кугу Шоръялыште «Шарныктыш сорта» памятникым ямдылыме паша шукталтеш. Тиде памятник 30-шо ийлаште титак деч посна репрессийыш логалше улан еҥ-влаклан пöлеклалтеш. Ӱшанена: тиде шарныктышым ыштымашке ты кундемыште шочын-кушшо-влак эшеат чолган ушнат да тÿшка вий дене памятникым ыштен шуктат.
Фотошто: Кугу Шоръялын пашаче эргыже Алик Никифоров. Тудо таза илыш-йÿлам куча, моткоч поро кумылан пöръеҥ. Кок ушкалым онча, сурт-оралтым арун куча, чыла пашам виктарен мошта. «Тичмаш илыш пиаллан суртыштем чон пелаш, ÿдырамаш гына ок сите…» – каласыш А.Никифоров.
Историй гыч:
Кугу Шръял гыч Кугу Отечественный сарыш 54 еҥ каен, 24 еҥ пöртылын огыл.
1931 ийыште пашаче кресаньык-влак «Большевик» колхозым ыштеныт. Икымше председатель Т.Бочкарёв лийын.
1959 ийыште Кугу Шоръялыште 140 пöръеҥ да 200 ÿдырамаш шотлалтыныт.