Шочмо кундемым шымлаш, тӱзаташ кумылаҥда

Провой вел Какшамарий ялышке пурымаште кидыштыже шӱшпыкым кучышо ӱдырамашлан шогалтыме чапкӱм ужына. Тиде кундем шочшым: уста композитор-влакым – И.С.Палантайым, Яков ден Андрей Эшпаймытым – тӱнялан пӧлеклен.

«Ожно мемнан дене лӱмлӧ марий поэт, музыкант гына огыл, руш писатель-влакат лийыныт. 1935 ийыште поэт Александр Ток Моско гыч писатель-влак Иван Катаев ден Николай Зарудиным ӱжын конден. Тунам «Наши достижения» рушла савыкталтше журналыште Марий Эл нерген очерк лектын улмаш. Уна-влаклан Какшамарий йомак тӱняла чучын. Нуно Кугу Какшан эҥер  мучко пуш дене воленыт, ялым ончал савырненыт. Клубышто лӱмешышт концерт лийын. Марий рвезе-влакын куштымыштым ужмек, «Кавказ калык деч ончылно улыда, илышда сай лиеш», – каласеныт руш мутмастар-влак. Тылеч ончыч, 1934 ийыште, ялышкына Олык Ипай толын. Тудат тыште лийме деч вара «Шӧртньӧ ӱжара» драмым возен. Марий композитор, марий музык тӱнян классикше И.С.Ключников-Палантай нерген хронике-романыштыже моткоч келгын да историеш кышам коден возен писатель Константин Исаков.

Ялыштына Морко вел ӱдыр Раисия Ивановна Суслова (Соловьева) краеведений пашам шуктен толын. Тудын тыршымыжлан кӧра Какшамарийышке писатель, поэт-влак толеденыт. Тудо А.Бикым, М.Казаковым, Д.Орайым да молымат тышке ӱжын», – ойла библиотекыште краеведений пӧлкам вуйлатыше Галина Сорокина.

Кызытат тиде чолга марий ӱдырамашын тыршымыжлан кӧра тачат ятыр сомыл ышталтеш. Библиотекыште ик лукым краеведений пашалан ойырымо. Ӱстембалне шке кид дене сӧрастарыме альбом, книга-влак койыт. Яков ден Андрей Эшпаймытлан, И.С.Ключников-Палантайлан, колхоз ден совхоз илыш гыч фотосӱретан альбом да моло лӱмлӧ мероприятийлан поян материал-влак улыт. 1929 ийыште икымше колхоз ышталтын, тидын нерген видеофильм войзалтын. Тыгак тений Звенигово районлан 95 ийлан теммылан стендым ыштеныт.

Галина Сорокина библиотекыште 1999 ий годсек пашам ышта. Самырыкше годым Озаҥ оласе ялозанлык академийым тунем лектын. Колхозышто агроном лийын, озанлыкысе умла цехым, Какшамарий ялсоветым вуйлатен. «Знак почёта» орден дене палемдалтын. Марий тӱвырам, историйым шымлыме пашалан шӱм-чонжым пӧлекла, арам огыл 2011 ийыште «Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже» чап лӱмым пуэныт.

Галина Леонидовна тӱрлӧ пашалан еҥ-влакым кумылаҥден мошта. «2018 ийыште клуб кудывечышке Российын погранвойскажлан 100 ий теммылан памятникым шогалтыме да торжественно почмо. Моткоч шуко еҥ толын ыле. Мемнан вел пӧръеҥ Владимир Яналов жапше годым ты войскаште служитлен. Тудо Йӱдвелне ила гынат, шочмо вержым огеш мондо, чапкӱлан шкеак оксам пуэн. Репрессий саман годым мемнан велне 50 еҥым арестоватленыт, 13 еҥым лӱен пуштыныт. Тидым мондаш огыл манын, чапкӱм шогалтенна. Родо-тукым верч чонна ойгырымым чапкӱ ушештара. 1981 ийыште Моско гыч толшо скульптор Кугу Отечественный сарын участникше-влаклан ыштен. Плиташке чыла ял гыч сарын участникше-влакын лӱмыштым возенна. Вара тыге кутырен келшенна: Какшамарий кундемыште улшо кажне ялыште стендым почаш да тушко ты ялысе герой-влакын лӱмыштым возаш. Южо еҥ «Мемнан ача-кочанан лӱмышт уке маныт, нунын лӱмыштым ешартыш плиташке возен шогена», – ойла краевед.

1947 ийыште ончыкылык совет космонавт Андриян Григорьевич Николаев Мариинско-Посадский лесотехнический техникумышто тунеммыж годым Какшамарий кундемышке практикыш толын. Студент-влак ик пӧртыштӧ иленыт. Тидым пален налмек, Галина Леонидовна тиде пӧрт олмыш чапкӱм пышташ кӱлмӧ нерген шонаш тӱҥалеш. Пуш дене Юл гоч Марпосадышке тарвана, тушто тоштерыште, библиотекыште, архивыште космонавт нерген материалым пога. Кызыт чапкӱ Какшамарий ялын ик уремжым сӧрастара.

Галина Сорокина марий поэт-влакын почеламутыштым моткоч йӧрата. Пырля лийме жапыште Анатолий Мокеевын ял нерген стихшым наизусть лудо. Тудын тыршымыжым самырык тукым ончен кушкеш. Йоча-влаклан эреак мероприятий-влакым ямдыла да шочмо кундем верч кугешнен илаш туныкта.