Ик кечын Йошкар-Ола деч 5 меҥге тораште верланыше Медведево район Сенькан ялышке миен коштынна. Тусо школышко пурен лекна, паша нерген директорын воспитатлыме паша шотышто алмаштышыже Антонина Петровна Тихонькина дене мутланышна.
9-ше класс марте тунемыт
Школышто 145 йоча тунемеш. Нуно Сенькан, Какшансола, Пӱнчерсола ялла, Дорожный, Аэропорт посёлкыла гыч коштыт. Тачысе кечын школышто 9-ше класс марте гына туныктат. Йоча шагаллан кӧра 10-11-ше класслам петыреныт. Туге гынат Антонина Петровнан мутшо почеш, йоча-влак шукемыныт. Кызыт икымше классыште 27 икшыве шинчымашым налеш. Школ деч вара тунемше-влак Шойбулак школышко але Йошкар-Оласе иктаж техникумышко тунемаш каят.
Школышто сай, поро шӱлыш озалана. Икшыве-влак школын чапшым тӱрлӧ семын нӧлтат: олимпиадылашке коштыт, тӱрлӧ конкурсышто участвоватлат, спорт таҥасымашлашке ушнат. Районысо, республикысе мероприятийлаште мастарлыкыштым эреак ончыктат. Сылнын лудмо конкурслаште ончыл верлам чӱчкыдын налыт.
Коллектив икоян, школышто шке пашам палыше, виян туныктышо-влак тыршат.
Этнокультурный рӱдер
Курыкмарий кундемын ӱдыржӧ Антонина Петровна Тихонькина ты школышто 1994 ий годсек тӱҥалтыш класслам туныкта. Н.Крупская лӱмеш Марий пединститут деч вара вигак тышке толын, вара ешаҥын, шочшан лийын. Школ илышым сайын пала.
Тудо школын «Школа – территория здоровья» да «Школа как этнокультурный центр» манме кок программе почеш пашам ыштымыж нерген каласкалыш.
«2012 ийыште школна этнокультурный паша шотышто районысо рӱдерышке савырнен. Ты направлений дене ыштыме тӱҥ пашана – «Калык йӱла чоныштем ила» фестивальым чумырымаш. Тудо марий тӱвыра, фольклор, марий калык модыш дене кылдалтын. Ты кугу мероприятийым ме апрельыште Марий Талешке кече годым эртарена. Тудо икымше гана 2015 ийыште лийын. Школышко шкенан районысо чыла школ гыч туныктышо ден тунемше-влак толыт, мастарлыкыштым ончыктат. Ты жапыште эн шукыжо 100 утла йоча погынен ыле. Фестиваль годым, мутлан, армийышке кузе ужатыме, сӱаным кузе эртарыме, тӱрлӧ марий модыш нерген пален налаш лиеш. Тунемше-влак ныл станцийым эртат. Иктыште мурат, весыште куштат, кумшышто кидпашам ыштат, нылымшыште калык йӱлам палымыштым ончыктат, марий модыш дене палыме лийыт. Визымше станций туныктышо-влаклан пӧлеклалтын. Тушто нуно корреспондент семын газетым луктыт. Пытартышлан гала-концерт лиеш. Каласыман: этнокультурный компонентым тыгак ме тӱрлӧ урокышко пуртена.
«Школа – территория здоровья» программе почеш, школышто тӱрлӧ таҥасымаш, ече дене спорт ориентирований лиедат. Кажне тылзын «Тазалык кечым» эртарена. Класс вуйлатыше-влак ты тематике дене класс шагатым эртарат, информационный листовкым ямдылат. Вара тудым школ пырдыжышке сакалтат. Тидыже йоча-влак яра жапыштым школыштак эртарышт манын ышталтын. Тунемшына-влак спорт дене кугу кӱкшытышкӧ эре шуыт», – ойла Антонина Петровна.
Коронавируслан кӧра тӱвыра мероприятий-влакым онлайн эртареныт. Видеошко войзен, тудым школын соцкылысе лаштыкышкыже вераҥдыме. ВК-ште шукерте огыл посна лаштыкым почыныт. Сенькан школ РДШ-ш (Российское движение школьников) командышке ушнен.
Марий тӱвыралан шӱмаҥдат
Тиде кундемым ӧрдыж гыч эскерен, еҥ-влак дене мутланен, ялын рушаҥаш тӱҥалмыжым вигак умылаш лиеш. Вет шукынжо рушла кутырат. Ты проблемым школыштак рашемдышым да шкан ятыр йодышлан вашмутым кычалын муым. Ача-ава-влак рушла кутырат гын, йоча кузе марла мутланен кертеш? Вет чыланат кугыеҥым ончат. А.Тихонькинан мутшо почеш, кажне классыште шочмо йылме дене сайын мутланыше 2-3 йочам гына муаш лиеш, молышт рушла ойлат. Марий йылмым кугыжаныш йылме семын веле тунемыт.
«Чынак, ялна чылт рушаҥын толеш. Марий йылме урокын шагатшым шагалемдыме, ИКН-ым кораҥдыме. Марий йылмылан ончыч арнялан кок шагат ойыралтын гын, кызыт – ик шагат гына. Тунам темым тичмаш почын пуаш, туныкташ куштылгырак чучын. Кызыт нелырак. Туге гынат йоча-влак тыршен тунемыт», – ойла Антонина Петровна.
Тыматле рвезе Артём Ильин почеламутым сылнын, шӱм гоч колтен лудеш. Интонацийым вашталтен мошта: кушто йӱкым кугемдыман, иземдыман – тудо сайын шинча. Ӱмаште почеламутым сылнын лудмо районысо конкурсышто 2-шо верым налын ыле. Мыланемат лудын ончыктыш, да кумылем нӧлтыш веле огыл, мастарлыкше дене ӧрыктарыш. Тиддеч посна рвезе мураш, кушташ мастар.
Йодышемлан марла пелештымыже келшыш. Коеш, ача-ава эргыштым шочмо йылмылан изинек шӱмаҥдат. Ачаже ден аваже Параньга район Элпанур ял гыч улыт. Ачаже – военный, аваже – повар. Коктынат Йошкар-Олаште пашам ыштат. Рвезе кеҥеж каныш годым коча-коваж деке унала кошташ йӧрата.
Тыматле рвезе Артём Ильин почеламутым сылнын, шӱм гоч колтен лудеш. Интонацийым вашталтен мошта: кушто йӱкым кугемдыман, иземдыман – тудо сайын шинча. Ӱмаште почеламутым сылнын лудмо районысо конкурсышто 2-шо верым налын ыле. Мыланемат лудын ончыктыш, да кумылем нӧлтыш веле огыл, мастарлыкше дене ӧрыктарыш. Тиддеч посна рвезе мураш, кушташ мастар.
Йодышемлан марла пелештымыже келшыш. Коеш, ача-ава эргыштым шочмо йылмылан изинек шӱмаҥдат. Ачаже ден аваже Параньга район Элпанур ял гыч улыт. Ачаже – военный, аваже – повар. Коктынат Йошкар-Олаште пашам ыштат. Рвезе кеҥеж каныш годым коча-коваж деке унала кошташ йӧрата.
Тыматле рвезе Артём Ильин почеламутым сылнын, шӱм гоч колтен лудеш. Интонацийым вашталтен мошта: кушто йӱкым кугемдыман, иземдыман – тудо сайын шинча. Ӱмаште почеламутым сылнын лудмо районысо конкурсышто 2-шо верым налын ыле. Мыланемат лудын ончыктыш, да кумылем нӧлтыш веле огыл, мастарлыкше дене ӧрыктарыш. Тиддеч посна рвезе мураш, кушташ мастар.
Йодышемлан марла пелештымыже келшыш. Коеш, ача-ава эргыштым шочмо йылмылан изинек шӱмаҥдат. Ачаже ден аваже Параньга район Элпанур ял гыч улыт. Ачаже – военный, аваже – повар. Коктынат Йошкар-Олаште пашам ыштат. Рвезе кеҥеж каныш годым коча-коваж деке унала кошташ йӧрата.
Кудымшо классыште тунемше Егор Крылов спорт дене пеҥгыде кылым куча. 4-ше класс гычак спорт ориентированийлан шӱман. Районысо, республикысе таҥасымашлаште вийжым терга. Тӱҥ шотышто эре ончыл верлам налеш.
«Тушко куржталмаш да ече спорт пурат. Спортын ты видше дене заниматлен, вий-куат ешаралтеш, нелым чыташ тунемам. Мый военный лияш шонем», – каласыш рвезе.
А 5-ше классыште тунемше Андрей Идрисов кумшо ий бокс секцийыш коштеш. Республикысе таҥасымаште кок гана ончыл верышке лектын. Ты рвезын ача-аваже уке. Тудым коваже шкетын онча.
«Бокс – спортын сай видше. Тудо айдемын чытышыжым, ӱнаржым вияҥда. Мый изи йоча-влакым эре арален налаш тыршем. Тренировкына урок деч вара арняште кум гана лиеш. Тыгодым ик шагат шуйна. Тушко 16 йоча коштеш. Тиддеч посна футболла модам. Ковамлан полышкалем», – ойла тудо.
Сенькан школ чонышто посна шижмашым коден. Туныктышо-влакын тыршымыштлан кӧра йоча-влак виян, тале улыт. Тунемынат шуктат, тӱрлӧ вере мастарлыкыштымат нӧлташ жапым муыт. Марий йылме верч гына чон коржеш…