26 январьыште Марий кугыжаныш университетыште Калыкле тӱвыра да тӱвыра кокласе коммуникаций институтышто 9-11-ше класслаште тунемше-влаклан марий йылме да литератур, марий кугыжаныш йылме, ИКН предметла дене олимпиаде-влакын республикысе йыжыҥышт эртаралтыныт. Тушко районласе ден олаласе школлаште сеҥышыш лекше 119 тунемше ушнен.
Тӱрлӧ школ гыч погыненыт
Тиде кече шуко тунемшылан пайрем семын лийын. Ӱдыр-рвезе-влакын марий тувырым чиен толмышт поснак куандарыш. Шочмо йылмым йӧратат веле огыл, марий культурымат пагалат да аклат. Ик семынже, тунемше-влак кумыл нӧлтшӧ лийыныт, вет тиде кечым пеш вученыт да тидлан шуко ямдылалтыныт. Вес семынже, чоныштышт изиш тургыжланымаш садак лийын.
МарГУ-со «П» корпусын актовый залыштыже олимпиадым торжественно почмо. Вара участник-влак ойырен налме предметышт дене тӱрлӧ аудиторийыште заданийлам решатленыт. Тиде жапыште туныктышо-шамычлан пайдале семинар эртаралтын.
Тений олимпиадысе заданий-влак шотышто кугу вашталтышым пуртымо огыл. Тидым Марий Эл Республикысе образований да науко министрын алмаштышыже В.Г.Гаврилова пеҥгыдемден ойлыш. Тудын мутшо почеш, чумыр заданийым Марий туныктыш институт ямдылен, тыгак ты пашашке МарГУ-н преподаватльже-влакымат ушымо.
Каласыман: 7 февральыште нине предметла дене регион кокласе йыжыҥ лиеш. Тушто республикысе олимпиадыште сеҥышыш лекше-влак таҥасаш тӱҥалыт. Тыгак Пошкырт, Татарстан, Свердловск кундемла гыч тунемше-шамыч ушнат.
Шочмо йылме мондалтеш?
Морко район Унчо кыдалаш школ гыч олимпиадыш ныл тунемше толын. Тиде А.Евсюткина, О.Степанова, В.Петрова, К.Григорьева. Нуным марий йылмым да литературым, ИКН-ым туныктышо Р.Н.Петрова конден.
Римма Николаевна Унчо школышто 1986 ий годсек туныкта. Шочмо йылмым йоча-влак сайын палышт, лывыргын мутланен моштышт манын, ятыр ий тырша. Но тачысе саманыште кызытсе тукым ялыштат рушла кутыра.
– Олимпиадылан чот ямдылалтынна. Но тиде жапыште 11-ше классыште тунемше-влак руш йылме дене экзаменым кученыт. Сандене жапышт шуко каен. Нине ӱдыр-влак тыршыше, сайын тунемше улыт. Теве, мутлан, 11-ше класс гыч Оля Степанова ден Виктория Петрова республикысе олимпиадыш кумшо ий коштыт.
Школышто ме марий йылмым шочмо йылме семын туныктена. Тунемаш, йылмым палаш кумылан-влак улыт. Но школышто шагал йоча марла мутлана. Шуко марий мутым рушлаш кусарен умылтарена. Таче тиде пеш кугу проблеме, чон коршта. Ача-ава шочмо йылмым йочан шӱмышкыжӧ огыт шыҥдаре гын, ме, туныктышо-шамыч, нимом ыштен огына керт. Но умылтарымаш пашам наҥгаена, шочмо йылмылан кумылаҥдена.
Марий литератур урокыштат эре ойлем: «Произведенийым лудын, марий калыкын илышыжым, эртыме корныжым пален налыда». Тунам тунемше-влакын лудаш кумылышт лектеш. «Аксар ден Юлавий» пьесым налаш гын, тушто чыла тидым почын пуымо. Лудаш йӧратыше-влак улыт.
Мо шотышто неле: школышто туныкташ келшыше условий уке. Кочмыверыш йоча-влак вес зданийыш коштыт, спортзал, актовый зал уке. Икшыве-влак посна пӧлемыште заниматлат. Актовый зал олмеш ме коридорышто мероприятийым эртарена. Тидлан кӧра самырык туныктышо-влак школыш огыт тол, – мане Р.Н.Петрова.
Таче Унчо школышто 193 йоча тунемеш. Пошкудо Шлань, Шӱргӧ, Паймыр, Ямбатыр, Муканай, Шап Унчо ялла, Уньжинский посёлко гыч йоча-влакым автобус шупшыкта. Кызыт школышто биологийым туныктышо уке. Коллектив опытан, уста, шке пашам сайын палыше педагог-влак дене чаплана.
Шернур район гычат тунемше-влак олимпиадыш толыныт ыле. Теве Шернур посёлкысо Совет Ушем Герой А.М.Яналов лӱмеш 1-ше №-ан школ гыч 10-шо классыште тунемше Анна Прохорова марий кугыжаныш йылме дене республикысе олимпиадыш кокымшо гана ушнен. Тений призёр лийын.
Анна – чолга ӱдыр. Тудо почеламутым марла возкала, мура да кушта. А эше почеламутым сылнын лудмо тӱрлӧ конкурсышто шуко гана ончыл верыш лектын.
– Райрӱдӧ гыч 10 меҥге тораште верланыше Нурсола ял гыч улам. Тушеч кажне кечын школ автобус дене тунемаш кудалыштам. Классыштем марла мутланыше уке, но мый шочмо йылмым йӧратем, йылмым тыршен тунемам.
Шернур посёлкысо 1-ше №-ан школ гыч шкетын тышке толынам. Олимпиадылан чот ямдылалтынам. Республикысе кӱкшытыш логалмым кугу сеҥымаш семын ужам.
Олимпиадысе чыла заданийым ыштен кертынам. Тений чот неле лийын огыл, но шонаш кӱлеш ыле, – мане А.Прохорова.
Олимпиаде сайын, шот дене эртаралте. Полышкалыше семын шуко волонтёрым вашлийна. Нуно олимпиаде кайымым эскереныт, аудиторий воктене шогеныт.
Сеҥыше-влакым палемдыме:
Марий йылме дене. Курыкмарий район Микрäк кыдалаш школ гыч К.Лукианова (11-ше класс), Советский район Кельмаксола кыдалаш школ гыч Д.Загайнова (10-шо класс), Курыкмарий район Пистерлä тӱҥ школ гыч В.Кузьмина (9-ше класс).
Марий кугыжаныш йылме дене. Кужэҥер район Йӱледӱр кыдалаш школ гыч К.Шапкина (11-ше класс), У Торъял кыдалаш школ гыч А.Королёва (10-шо класс), Кужэҥер район Руш Шой кыдалаш школ гыч А.Сорокина (9-ше класс).
ИКН дене. Йошкар-Оласе Т.И.Александрова лӱмеш 11-ше №-ан лицей гыч Б.Медведев (11-ше класс), шуко профилян лицей-интернат гыч С.Решоткин (10-шо класс) ден А.Курочкина (9-ше класс).
Марий литератур дене. Шернур район Марисола кыдалаш школ гыч Д.Ешеева, У Торъял район Д.И.Онар лӱмеш Токтарсола тӱҥ школ гыч М.Богданова (9-ше класс).
Сеҥышыш лекше тунемше-влак кундемнан чапшым регион-влак кокласе олимпиадыште аралаш тӱҥалыт.
Ӱдыр-рвезе-влакын сеҥышыш лекмышт тыршен ямдылалтмыштым пеҥгыдемда. Тышке ушнышо моло тунемшылан олимпиаде уш-акылым тергаш сайын полшен да вес ганалан эше утларак ямдылалт толаш ӱшаным пуэн. Сеҥыше-влакым уло кумылын саламлена!