Морко район Весшӱргӧ ялыште илыше Шишковмыт еш кумшо йочалан Евдокия лӱмым пуэн. Изи ньога пел ияшак ача деч посна кодын. Тений У ийын икымше кечыштыже Евдокия Александровна Каменская 87 ийым темыш. Тудо ӱмыржӧ мучко марий йылме ден литературым туныктен. Ятыр тунемшым сылнымут аланыш луктын, мыят тудын тунемшыже улам. Пагалыме еҥна шукертак сулен налме канышыште гынат, эреак кидпашалан жапым муэш. Крючок дене мом гына огеш пид, чылажат мотор да сылне!
УЛАН ЕШ
«Ачам шодо чер дене 37 ияшыж годым колен. 1933 ий июльышто нур паша гыч толшыжла, таве гыч йӱштӧ вӱдым йӱын, кылмыжым лукташ манын, шокшо мончаш пурен. Но тудлан утыр йӧсӧ лийын. Авам имньым кычкен, ачамым Морко эмлымверыш наҥгаен, пеленже мыйым, азам, налын. Мыйым санитаркылан кучыктен кода, имньыжым Азъялышке акажлан, краевед Евсей Тимофеевын пелашыж деке конда, да мӧҥгеш Моркышко куржын толеш. Ачай кок арня орланен киен, пневмоний лийын, нигузе тӧрланен кертын огыл, эмлымверешак колен. «Настачий, тӧрлатен огыт керт, колем, но шинчаштет кодам», – манын колымыж деч ончыч. Улан еш лийынна. 6 ушкалым, моло вольыкым да имньым ашненна. Пеш шуко паша логалын, туп гыч кандыра волен огыл. Колхоз почылтмек, авам тушко пурен. Сар тӱҥалын, да Настя лӱман имньыжым пуэн колтен. «Настачийын марийже уке да олмешыже имньыжым сарыш ужата» маныныт еҥ-влак. Авам 62 ий марте илен», – шарналта Евдокия Александровна.
ЧЫЛАНАТ ТУНЕМАШ ТЫРШЕНЫТ
Николай, Ксения да Евдокия Шишковмыт чыланат тунемаш тыршеныт. Николай Александрович офицер лийын, канышыш лекмек, Зеленогорск кыдалаш школышто НВП предметым туныктен. «Лётчик-космонавт Андриян Николаев дене пырля служитленам, ик ӱстелтӧрыштӧ шинчын кочкынна» манеш ыле. Ксения Александровна Морко районысо Шеҥше кыдалаш школышто пашам ыштен. А мый Свердловский областьысе Изт Таврашке кудальым, ик ӱдырамаш илаш пуртыш, пашам школышто ышташ тӱҥальым. Ныл ий пашам ыштышым, но моткоч мӧҥгӧ толмем шуаш тӱҥале, Весшӱргыштӧ авам шкет кодын, тудат вуча, ӱжеш», – ойла туныктышо. Урал кундем Евдокия Шишкован чонжым сымыстарен гынат, тушко илаш кодаш Юмо пӱрен огыл улмаш. Пашам куанен ыштен, эсогыл тудын темлымыж почеш Маргостеатрын артистше-влак икымше гана Урал мландыш миеныт. 1957 ийыште Марий Элыш канышлан толмыж годым тудо Марий театрыш пурен да тыгак марий-влак Урал кундемыште илат манын ойлен, артист-влакым гастроль дене мияш ӱжын коден. А Урал велне, чынжымак, марий-влак илат, марла мутланат, но чиемышт вестӱрлӧ: вуйышто – лудо нерла койшо вуйчием, капыште – шем шовыр, эсогыл уремыштат марла чиен коштыт. Тидыжак самырык туныктышым моткоч ӧрыктарен!
ПӰРЫМАШ – МОРКО РАЙОНЫШТО
Морко районышко толмеке, Евдокия Александровна Весшӱргӧ школышто туныктышо Василий Александрович Каменский дене палыме лиеш. Нуно ушнат да Шӱргыял школышко туныкташ каят. Тушто Володя эргышт шочеш. Илен-толын, Владимир Васильевич кугу еҥ лиеш: тудо полковник, кызыт Москошто ешыж дене ила. Озаҥ оласе авиационный институтышто тунем лекмек, Байконурышто научный пашаеҥлан пашам ыштен. Ятыр награде дене палемдалтын. Тудден Волаксола кундем кугешна. Каменскиймыт Волаксолашке илаш куснат, у суртым чоҥат да илышыштым ял дене кылдат. Ынде Волаксола школышто коктынат пашам ышташ тӱҥалыт. Вара Надежда, Ирина, Евгений икшывышт шочыт. Кызыт чыланат шке шочшышт, уныкашт дене куанен илат, а кугезе уныка-влак поро кова йыр мӱкшиге гай пӧрдыт. Василий Александровичын ӱмыржӧ икмыняр ий ончыч кӱрылтын, тудо эре химий ден биологийым туныктен.
НАДЯ, ИРИНА, ЕВГЕНИЙ
Евдокия Александровнан Надя ӱдыржӧ Италийыште ила. Надежда Васильевна пединститутышто физмат факультетыште тунемын. Морко районысо Кӱчыкэҥерыш марлан лектын, тудым налаш 60 еҥан сӱан толын ыле, но марийже дене шукертсек огыт иле. Неле жапыште Надя Италийыш пашам ышташ лектын каен. Шоҥго-влакым ончен. Тушто ача-аваштым йочашт еҥлан оксам тӱлен ончыктат. Ик тыгай шоҥгыеҥын куд йочаже лийын, Надя кажныжым ӱжеш, ӱстел йыр чумыра да «собранийым» эртара: пӧртдам ачаледа, ачадам ончаш тӱҥалам. Ик арняште чыла чаплын тӧрлен шындат, вара шкештат ачашт деке унала чӱчкыдын толын коштеденыт. Тыгак шоҥго ӱдырамашым ончаш йодыныт. Туддеч вара адак вес илалше пӧръеҥ лектын. Кажныж дене икойыш шуын моштен, арулыклан, вашла пагалаш да икте-весылан порылыклан туныктен моштен. Ик жаплан Марий Элышке толын да почешыжак уэш Италийыш мияш ӱжмашым колтеныт. Надя спорт дене заниматла, Альфонсо лӱман пӧръеҥ дене ила, тудыжо «Пиалем муынам» манын ойла да Марий Элышкат унала толын коштын. Ирина Васильевна Волжск олаште еш пиалжым муын, эре йочасадыште воспитательницылан пашам ыштен, кызыт школ-интернатыште тырша. Иринан кок йочаже уло, ик ӱдыржӧ коча-ковалан ныл уныкам пӧлеклен. Волаксолаште Евдокия Александровна Евгений эргыже (чодыра озанлык пашаеҥ) да Антонина шешкыже (Волаксола школышто туныктышо) дене пырля ила. Аваштым моткоч пагалат, эреак пеленже улыт. Суртым кучышо эрге-шешкылан аван чонжо таушта. Кеҥежым ныл шочшо, кандаш уныка да 13 кугезе уныка Каменскиймытын кудывечыштышт пеледыш йыр пӧрдшӧ мӱкшла ызга. Тыгай поянлыклан кӧн чонжо огеш куане!
Евдокия Александровнан тазалыкше пеҥгыде лийже да кажне ийын школым тунем лекше-влакын черетан вашлиймашым эртарымышт годым пырля лияш кумылжо пеледалтше. Школышто 38 ий туныктымо жапыштыда ятыр еҥ Тендан сугыньдам шӱм-чонышкыжо пыштен. Вет шукынжо шочмо йылмым да литературым школышто гына келгын тунемынна. Шочмо йылме да литератур кабинетда эн сӧрал лийын. Пырдыжыште поэт ден писатель-влакын портретышт кечен, школышто вашлиймашлашке лӱмлӧ еҥ-влакым ӱжында. Сылнымут кружокышто почеламутым, сочиненийым возаш тунемынна, конкурслаште эреак таҥасенна. Чылажат ушышто поро кышам коден. Тыланда, Евдокия Александровна, кугу таум каласена да вуйнам савена.
Авторын да еш альбом гыч налме фото-влак.