Школ жап весела мо?

Школ пагыт. Иктылан тудо илышыштыже ик эн сай, оҥай шарнымаш. Йолташ-влак дене пырля коридор мучко юарлен куржталме, тӱрлӧ походыш лектын коштмо, уроклаште сай отметкым налме, мероприятийлан ямдылалтме, чынжымак, нигунам огыт мондалт. Лачак школ пагытыште ончыкылык илышлан негыз пышталтеш. Но южо еҥын школ жапым шарналтымыжат огеш шу. Тидын амалже тӱрлӧ лийын кертеш. Нунын коклаште иктыже – игылтмаш. Кызытсе саманыште тудым эше буллинг манын ойлат.

Буллинг мутым англичан йылме гыч кусараш гын, игылтмаш, мыскылымаш, поктылмаш, лӱдыктымаш манмым ончыкта. Тыгай нелылык дене школышто начарын, але, мӧҥгешла, чот сайын тунемше-влак, нечкырак да утыждене шыма койыш-шоктышан, иктаж чер дене орланыше, нужнарак ешыште кушшо але вес расан ӱдыр-рвезе-шамыч утларак тӱкнат. Подростко пагытыште йоча чылажымат чонеш вашке налеш.

 Молан буллинг манме лиеш? Ача-авалан школышто йочаштым игылтмым кузе умылаш? Тыгай годым ача-авалан да туныктышылан мом ыштыман? Йочалан буллинг ваштареш шогаш вийым кузе муман? Нине йодыш-влаклан вашмутым педагог-психолог Ольга Николаевна Макарова (снимкыште) пуа:

— Буллингым социальный, вербальный, физический да кибербуллинг тӱшкалан шелыт. Школлаште утларакшым вербальный буллингым вашлийына. Тыгай годым тунемше-влак вашла мыскылат, осал мутым кучылтыт. Южо подростко мыскарам ыштымыла сай огыл шомакым ойла, а южыжо, вес еҥым игылтын, тудын лӱмнержым волтен, шке авторитетшым ончыктем шона. Обижатлыше еҥым чарен огалташ» огыл гын, тудо вес семын игылташ тӱҥал кертеш. Мутлан, Интернет гоч (кибербуллинг) мыскылаш, кыраш пижеш.

Йоча да ача-ава коклаште ваш умылымаш да ӱшанымаш лийшаш улыт. Кугыеҥ-влак, икшывыдан шӱлыкан улмыжым шижыда, йоча уремыш але школыш кумылде кайымыжым шекланенда гыч, тудым школышто «поктылыт» манын тогдаен кертыда. Йоча какарге да сусыр палан толеш гын, очыни, тудым физически лӱдыктат. Икшыве деч кӧ, кузе да кунам тудым обижатла, йодыш-влакым пуэнда, а йоча тылнда огеш каласкале гын, виеш туддеч вашмутым ида йод. Эн ончыч икшывын ӱшанжым сулаш, тудын йолташыже-влак нерген палаш кӱлеш. Але икшывылан йоча да подростко-влаклан 8-800-2000-122 ӱшан телефоныш йыҥгырташ темлыза.

Школышто буллинг ынже лий манын, йоча да ача-ава-влак веле огыл, тыгак класс вуйлатыше, школысо психолог, директор да завуч тыршышаш улыт. Вет буллинглан кӧра йоча эмгана гын,  мутым лачак туныктышо коллектив кучаш тӱҥалеш.

Ача-авалан йочам игылтме кечым да жапым палемдыман, тудлан мыскылыме сообщенийым колтымым печатлыза. Тидыже йочам игылтмым доказатлаш полша.

Ӱдыр але рвезе буллинг ваштареш шогаш вийым мушаш. «Мыйым амал деч посна игылтат», — ойлен кертеш мыскылыше тунемшылан.