В.М.Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н кугурак научный пашаеҥже, филологий шанче кандидат, доцент, Марий Эл наукын сулло пашаеҥже О.А.Сергеев 9 сентябрьыште вачӱмбакыже 60 ийым пыштыш. Тылеч посна тудо МарГУ-што мемнан группын (да молынат) кураторжо лийын, студент радамыш ушнышо ӱдыр-рвезе-влаклан тӱрлӧ ой-каҥаш дене полшен, йӱкым кугемдыде, чылажымат умылтарен моштен…
Кум ола ила шӱмыштем
О.А.Сергеевын илыш да паша корныжо, шкеж манмыла, кум ола дене кылдалтын. Кураторна Йошкар-Олаште ила, Эстонийысе Тарту олаште аспирантурышто тунемын да Финляндийысе Турку олаште шымлыме пашам ворандарен, финн-угровед-влак дене вашлийын… Южо глаголжым эртыше жап олмеш кызытсе жапыштат кучылташ шотлан толеш, кеч пытартыш ийлаште йотэлысе йолташыж-влак дене вашлийде, шымлымаш сомылым пырля шуктат. Олег Арсентьевич лӧза саскам пуышо жаплан йотэлыште да МарГУ-н 1-ше номеран тӱшкагудыштыжо илыме пагытым шотла. Но тыгодым, Марий шымлыме институтыш толмеке, шымлыме пашаже ныл книгалан пойдаралтын. Тышеч кумытшо – монографий. 60 ияш лӱмгечыжлан пыштыме шокшо киндыжат пушкыдо да кӱжгӧ: ХVII курым мучаш гыч ХVIII курымысо марий йылме возыктышым авалтыме, ятыр жап тыршыме. Ты монографий шукерте огыл ош тӱням ужо.
Финн-угровед шочмо йылме деч посна руш, финн, эстон, англичан йылмылам пала. Шкеж манмыла, тыгай шинчымаш деч посна тӱрлӧ йылмым шымленжат от керт. Финн-угор шанче тӱняште лӱмлӧ академик Пауль Аристэ Олегым эше студентше годымак аспирантурышко ӱжын. А тушко тунемаш каяш кумылжым тудо Морко район Азъял школышто марий йылме ден литературым кум ий туныктымеке, ямде улмыжым шижмеке каласен. Тунам П. Аристэ, Олег Сергеевым шкеж деке ӱжын, университетыш серышым возен колтен. Научный вуйлатышыж дене пырля марий кидвозыш мутер-влакым лончылен, диссертацийым арален. Варажым Алхо Алхониемин, Сиркка Саариненын, Йорма Луутонен, Арто Мойсион полшымышт дене ятыр паша шукталтын. Тудо марий йылмын стилистикыжым, мут ышталтмашыжым, лексикографийжым, лексикологийжым, марий возыктышын историйжым шымлен. 13 книгаже, 308 шымлымаш пашаже савыкталтыныт.
Олег Сергеев мер пашаеҥ семынат тырша. Тудо Российысе да тӱнямбалысе финн-угровед-влак комитетын, Тӱнямбал финн-угровед-влак конгрессын исполнительный комитетшын членже (Россий гыч филологий науко доктор А. Ракин дене коктын улыт (Сыктывкар ола), Финн-угровед-влакын Марий Элысе комитетшын председательже, Финн-угор ушемын йотэл членже, Юл-финн йылме-влакым шымлыме тӱнямбал комитетын членже. Кок мутерым да ик монографийым ямдылымаште, возымаште тыршен. Нуно Финляндийыште лектыныт.
Агроном-пулемётчик
Йоча жапше Морко район Эҥерӱмбал ялыште эртен. Колхоз пашаш коштшо ача-аважын вич икшывыж гыч кокымшо шочшыжо лийын. Тӱҥалтыш класслаште шинчымашым погаш Кугорнымбал Шале ялышке куржталыштын. Тыгодым рвезе кӧ лияш шонымыжым йодмылан тыгайрак вашмутым кольым:
«Изи годым вет кӧ лиймым от шоналте. Тӱҥалтыш классыште йодыштмым шарнем. Йоча ушем дене «лётчик» манын ойлаш ямдылтынам ыле, а тидым ала-кӧ ойлен, сандене кок гана иктымак ок лий манын, «пулемётчик» манын вашештенам. Чын шонымаш варарак, школышто, шочеш. Туныктышо-влакын келге шинчымашышт, шке предметым йӧратымышт, сайын почын пуымышт да умылтарен моштымышт йочалан ончыкылык профессийым ойырен налаш полшат. Сочиненийым возымо годым агроном лиям манынат возенам ыле. «Родина» колхозыштына агроном ӱдырамашын (Эҥерӱмбачак), Александра Афанасьевна Уткинан, пагалыме да уста еҥ лийымыжлан кӧра, очыни. Шурно пасу мучко эре йолын ончен коштын…».
Кеч-мо гынат Олег Арсентьевичын шонымашыже-влак шукталталтыныт. Тудо, чынжымак, шанчывечын уста агрономжо! Тудын ончылно куралдыме ятыр пасу почылтын. Тӱрлӧ оласе архивыште «рок моклакам» савыркала; йот йылмыла дене марий калык, возыктыш нерген ожно возен кодымо нурым куралеш, ӱден кодымо йомшо нӧшмым муэш. Олег Арсентьевич шке ончылан шындыме ятыр боевой заданийым пулемётчик семынак шукта. Шытен лекше саскажым – пасу семынак шемын-ошын койшо корнылаште сералтше у деч у факт-влакым – тӱрлӧ книга ден монографий полшымо дене калыклан намиен шукта.
Нине «боевой» манме заданийым шукташ шанчыеҥлан, шукыж годым, шке кӱшешыже логалеш. Санкт-Петербург, Угарман, Озаҥ, Киров, Уфа олаласе архивлаште лийын. А кызыт изирак олалашке, мутлан, Малмыжыште, Советскыште верланыше архивлашке кайыме нерген тургыжлана.
ТӰРЫС материал «КУГАРНЯ» газетыште (2021 ий 10 сентябрь) савыкталтын.