Кундемыштына наркотик ваштареш кучедалме «Илаш! Йӧраташ! Ӱшанаш!» форум 25-30 ноябрьыште кумшо гана эртаралтын. Тудо 2018 ий годсек кок ийлан ик гана лиеш.
Ты форум годым кандаш площадкыште медик ден волонтёр, педагог ден туныктышо, ача-ава-влак, наркотик ваштареш кучедалше комиссий-шамычын специалистышт пашам ыштеныт. Медицине дене илышыштым кылдаш шонышо студент-влак наркотический веществан эҥгекше нерген ойленыт. Врач-влак тӱрлӧ тренингым, наркотик шотышто профилактике дене кылдалтше научно-практический конференцийым эртареныт. Районлаште да олалаште наркотик ваштареш кучедалше специалист-влаклан посна комиссий пашам ыштен. Тылеч посна ача-ава-влакланат, икшывыштым наркотик деч аралаш манын, профилактике сынан площадке-влакым келыштареныт.
«Уке, огым» манаш тунемман
29 ноябрьыште Республикысе наркодиспансерыште студент-медик-влак дене вашлиймаш эртен. Психиатр-нарколог Светлана Вячеславовна Путилова наркоситуацийын кызыт кузе вияҥмыж нерген каласкален.
Наркоманий шотышто йодыш элыштына ик эн пӱсын шога. Шукыж годым тыгай азапыш ийготыш шудымо ӱдыр-рвезе-влак логалыт. Ӱмаште гына республикыштына 31 еҥ наркотик дене аярген колен. Тений 10 тылзе жапыште – 14 еҥ. Российысе статистикым ончалаш гын, ӱмаште моло ийла дене таҥастарымаште эн шуко – 9178 – еҥ наркотиклан кӧра илыш дене чеверласен. Марий Элыште 100 тӱжем еҥлан Волжский районышто 220 еҥ ты аяр дене пайдалана, Оршанке районыштат шуко: 100 тӱжем еҥлан – 159,4 еҥ. Идалык тӱҥалтыш гыч 1 октябрь марте ийготыш шудымо 12 йочам диспансерыште эскераш тӱҥалме. Тушеч кандашыже – ӱдыр.
Тергымашым эртыме деч вара автомашинам виктарыше-влакын организмыштышт шагал огыл синтетический веществам муыныт. Пытартыш индеш тылзыште 3391 тергымаш лийын. Тыгодым наркотик дене аяргыше 129 еҥын организмыштыже тудым палемденыт. Чаманен каласыман, нунын коклаштат самырык-влак улыт, кандашынже але 18 ийымат темен огытыл.
Статистике куандарыше огыл, но специалист-влак наркотикын эҥгекше нерген палдараш тӱрлӧ сомылым виктарат. Ик эн кӱлешанжылан профилактикым шотлат.
ВИЧ-инфекций деч шекланыман
Самырык-влак коклаште ВИЧ-инфекцият моткоч шарлен. Тудо айдемын иммунный системыжым пужа. Ты инфекцийлан кӧра моло чер писын вияҥеш. ВИЧ-инфекцийын пытартыш стадийжылан СПИД шотлалтеш. Тудыжо айдемын илышыжым тӱрыснек кошартен кертеш.
ВИЧ-инфекций шотышто врач-эпидемиолог Ольга Валерьевна Агачева каласкален. Тудо самырык-влаклан ВИЧ ден СПИД-ын ойыртемышт, айдемын организмышкыже ты инфекцийын кузе логалмыже, тушто кузе вияҥмыже нерген радамлен.
ВИЧ-инфекций деч аралалташ манын, теве мом шотыш налман:
– пирсингым, татуировкым, маникюрым ышташ шонеда гын, инструмент-влак стерилизоватлыме улыт але укем тергыман;
– пӱйым эрыктыме щётко, бритве шкендын лийман;
– вате-марийла илен коштман огыл;
– секс годым шкем тӱрлӧ йӧн дене (презерватив) аралыман.
Ольга Валерьевна палемда: ӱдыр-рвезе-влак тыгай ситуацийыш логалыныт гын, лӱдман огыл, жапыштыже специалист-влак деке кайыман, жапым шуйкалыде, чер ваштареш кучедалаш тӱҥалман.
Чыла вере нерым шӱшман огыл
Йошкар-Оласе медицине колледжын педагогшо Нина Михайловна Смоленцева «Не влезай – убьёт» профилактике сынан тренингым эртарен. Ӱдыр-рвезе-влак тушко кумылын ушненыт. Нина Михайловна айдемым чыла пален налаш тыршымаш кушко шуктен кертмым радамлен. Тидым оҥай модмаш гоч почын ончыктен. Вет тӱрлӧ аярым тамлен ончаш чыла палаш тыршымаш кумылаҥда. Тренинг гоч икте раш лие: кушко огеш кӱл, тушко нерым чыкыман огыл. Икте-весылан куанен, лишыл еҥ-влакым аклен илыман.
Чылажат пайдале
Психолог Владимир Александрович Антонов тӱрлӧ зависимостьым психологий могырым лончылен. Тыгодым айдемын вуйыштыжо кугу кучедалмаш кая, манын. Зависимый айдемын тӱняумылымашыжат вестӱрлӧ. Сандене тыгай еҥ-влаклан чынжымак полшыман.
Кок шагат жапыште ӱдыр-рвезе-влак шуко ум пален налыныт, жапым пайдалын эртареныт. Квест, тренинг, модмаш-влак вуйушым эшеат пойдареныт. Чынжымак, айдемым иктаж осал деч ончылгоч аралаш манын, профилактикын кӱлешлыкше моткоч кугу! Наркотик, ВИЧ-инфекций нерген ойлыман, тыге веле ме икшывына-влакым арален кертына.