2003 ий январьыште Российысе соҥгыра-влакын обществыштын рӱдӧ правленийже 31 октябрьыште Сурдопереводчикын кечыжым палемдаш темлен. Элыштына тыгай профессиян 900 наре еҥ уло. Нуно школлаште гына огыл, тыгак полицийыште, судышто, эмлымверыште, калыклан полышым пуымо службышто пашам ыштат.
Российысе общий образованийын почётан пашаеҥже, Пашан ветеранже Антонина Викторовна Ямбулатова тиде пашалан 40 ийым пӧлеклен. Тудо 1981 ий годсек Йошкар-Ола воктенысе Семёновка селасе соҥгыра да начарын колшо йоча-влаклан школ-интернатыште тӱҥалтыш класслам туныкта.
Вучыдымын логалын
А.Ямбулатова Шернур район Эшполдино ялеш шочын. Лари ялыште кандаш классым пытарымеке, умбакыже Оршанке педучилищыш тунемаш кая. Ныл ий гыч 19 ияш ӱдыр шочмо кундемышкыже пӧртылеш да Марий Пыжай школышто директорлан шогалеш. Тиде школышто Антонина кок ий гына пашам ыштен шукта. Марлан лекмекыже, пелашыж дене пырля Йошкар-Олашке илаш кусна.
– Йошкар-Олашке толмеке, пашам кычалаш тӱҥальым. Тунам пеш неле ыле, олажымат пален омыл. Ик школ гыч весыш коштын, Семёновка селасе кыдалаш школыш логальым. Тусо вахтёр тораште огыл верланыше школ-интернатыш колтыш, ала тушто кӱлыт мане. Пелашем дене коктын школ-интернатыш пурен шогална. «Тоня, тыште вет соҥгыра-шамыч тунемыт», – мане пелашем. Ялыштына кутырен моштыдымо Петя лӱман рвезым вигак шарналтышым. Шонем, ялыштына ик Петя ыле, а кум пачашан школыштыжо мынярын улыт! Лӱдмем дене уремыш куржын лектым.
У тунемме ий икмыняр кече гыч тӱҥалшаш ыле, пашам кузе-гынат муман. Шарнем, ваштарешем йытын тувырым чийыше пӧръеҥ толеш. «Те школ директор улыда? Пашаш толнем», – маньым тудлан. А тудо ӱмбакем ончале да «Тыште вет пеш неле» манын вашештыш. Вара, документем налын, мыланем кум кече срокым пуыш. «Толын огыда шу гын, весым кычалына. Но мый шижам, те тыште ыштен кертыда», – мане. Пашаш пурымекем, изирак капан улмемлан кӧра воспитатель-влак у тунемшым конденыт манын шоненыт, – шыргыжалын каласыш А.Ямбулатова.
Москошко – сурдопереводчиклан
Антонина Викторовна школ-интернатыште эн ончыч вожатый лийын. Вара шым ий воспитательлан тыршен.
Марий Элысе образований министерствын темлымыж почеш Москошто «тӱҥалтыш класслаште сурдопедагог» профессийлан тунем лектын.
– Тушто мый ик ий очно тунемынам, отличий дене пытаренам. Моско мылам келге шинчымашым пуэн. Мемнам тӱрлӧ направлений дене туныктеныт: невропатологий, психиатрий да тулеч моло. Икана невропатолог мемнам ик клиникысе подвалыш «коррекционный йоча-влакым» ончаш наҥгаен. Кӧ тыгайым ончен ок керт, нуно каен огытыл. А мый «Москош толмеке, чыла ончалман» манын шоналтышым. Тулеч вара иктаж ик арня кочкын кертын омыл. Ме кажне йӱкын произношенийжым тыршен тунемынна. Преподаватель манеш ыле: «Йӱкым чын шындаш – тендан «киндыда». Йӱдым кычкырен кынелтена гынат, тӱрвын, йылмын положенийжым ончыктышаш улыда, – умбакыже каласкала туныктышо.
Москош тунемаш кайымыж годым самырык ӱдырамашын мӧҥгыштыжӧ кок икшывыже кодын: куд ияш Надя да вич ияш Ваня. Нуным Антонина Викторовнан пелашыже ончен.
Йочам кызытат чамана
– Тышке толмеке, эре шортынам. Икымше сентябрьлан йочам школыш кондымеке, ача-ава-влак икшывыштым кодаш чаманат. Нуно ик могыр гыч шупшыт, ме – вес могыр гыч…
Пайрем годым йоча-влак сценыш лектыт гын – мыйын шинчавӱд йога. Сценыште выступатлаш манын мыняр тыршашышт логалеш! Репетиций годым шуко гана зритель семын залыште шинчет. Ончет, икшыве кузе коеш, вуйжым кузе савалта. Чыла ончыктет. Тидым ужын, адакат шортам, – мане А.Ямбулатова.
Туныктышо ял гыч толшо марий йоча-влакым поснак чот чамана. Школым тунем пытарыше икмыняр йочам кызытат порын шарналта:
– Икана школышкына 15 ияш йочам кондышт. Рвезе ны лудын, ны возен, эсогыл кутыренжат моштен огыл. Ялысе школышто тудым умылен огытыл, садлан ача-аваже тунемаш колтен огытыл. Консилиумым эртарымеке, мый декем, кумшо классыш, шындышт. «Иктыш ушаш иктым палас», – аважын каласымыже мыйым чотак ӧрыктарыш. «Но тидыже пеш шагал. Умбакыже тудо кузе илаш тӱҥалеш? Вет лач лӱмжым гына возен мошта», – маньым тудлан. Лёня латик икшыван ешыште кушкын, мӧҥгыштӧ тӱрлӧ пашам ышташ полышкален, санденжат, очыни, ача-аван йочам олашке колтымышт шуын огыл.
Вес тунемме ийлан Лёня толын огыл. Визымше сентябрьыште, директор деч машинам йодын, тудым ялышкыже налаш каенам. Лёнямытым пареҥге нурышто муынам. «Шкеж деч йодса, кайынеже мо», – мане аваже. А Лёня школыш каяш вургемжымат поген ямдылен улмаш. Пӧрт гыч лектын, пийжым чот ӧндале. Йоча шортеш, мый шортам… Тыге Лёня уэш тунемаш тӱҥале. Мыйым тудо аваж гай йӧратен, куржын миен, эре ӧндалеш ыле. 18 ийым темымекыже, Озаҥыш тунемаш кайыш. Шукерте огыл ӱдырым нале, телефонышкем фотом колтыш.
Антонина Викторовна эше икмыняр марий йоча нерген каласкалыш. Семёновкыш толмешкышт, нунын кокла гыч шукынжо рушла умыленат огытыл. «Морко район гыч Саша ыле. Икана урокышто ате-ӱзгар темым каена. «Тиде – бидон», – манам. «А рушлаже кузе лиеш?» – йодеш Саша. «Рушлажат бидон», – маньым мый. «Кузе тыге, марлажат бидон, рушлажат бидон?!» –ӧрын колтыш йоча. Тыгай оҥай случай пеш шуко лийын», – шыргыжалын шарналтыш туныктышо.
Илышышт волгыдо лийже!
А.Ямбулатован классше коррекционныйлан шотлалтеш. Тыгай йоча-влак дене пашам ышташ поснак неле. Классыште ныл йоча тунемеш. Ик икшыве 18 ийым теменат, тунеммым чарнен. 40 ий ончыч тышке пашаш толмекыже, классыште 15 йоча ыле, нунын коклаште – 2 отличник да 6 ударник. Туныктышын ойлымыж почеш тунемме шотышто йоча-влак кызыт начаррак улыт. Амалжат шуко: компьютер, телефон…
Тунемшыже-влак нерген каласкалымыж годым ӱдырамаш шинчавӱдшымат ӱштыльӧ, шыргыжалынат колтыш. Начар тазалыкан йоча-влак дене ӱмыржӧ мучко пашам ыштен гынат, кызытат нуным моткоч чамана. Ончыкылык илышышт верч тургыжлана.
А.Ямбулатован тӱҥалме корныжым кызыт ӱдыржӧ шуя. Надежда Йошкар-Оласе ик школышто туныктышылан тырша, газетна дене пеҥгыде кылым куча. Икмыняр статьяже газетыштына савыкталтын.
Антонина Викторовнам ме профессиональный пайремже дене уло кумылын саламлена, тазалыкым, йоча йӧратымашым да чытымашым тыланена!