Кызыт кушкылым мландым переген кучымо негызеш шындат. Тидыже органический мланде паша але экоферме маналтеш. Шернур кундемын шочшыжо Анастасия Конакова лач тыге пеледыш-влакым кушта. Кузе тиде паша вораҥме шотышто ӱдыр дене мутланенна.
Сылне розарий
А.Конакова изиж годсек пеледыш дене шогылташ йӧратен. Сандене Кукнур кыдалаш школ деч вара Политехыште ландшафтный архитекторлан тунем лектын.
– Вузышто мыланна келге шинчымашым пуэныт. Тӱрлӧ кундемысе питомникыш, ботанический садыш лектын коштмаш опытым погаш сай йӧн лийын, – ойла А.Конакова.
Ӱдыр икымше курс гычак шочмо Кукнур селаштыже аважын пакчаштыже розарий семын тӱрлӧ сорт розам погаш тӱҥалын. Кызыт 20 утла сортшо уло.
– Роза чот кычалтылше кушкыл огыл. Тудлан жапыштыже вӱдым шавыман, йӱштӧ деч аралыман да ӱяҥдышым пуыман. Апрель мучаште кичке лӧчымӧ годым кушкыллан азот пеш кӱлешан. Сандене роза вондо йыр перегнойым оптем, тудо кушкаш ӱнарым пуа. 7-10 кече гыч шудо вӱдым шавем. Тидлан шӱкшудо ден нужым вӱдыш пыштем да шуаш тӱҥалмешкыже шинчыктем. Май мучаште угыч тыгай вӱдым шавыман. Пеледме годым кушкылым тӱкалыман огыл. Июльышто перегнойым але компостым пуаш лиеш, – каласкала Анастасия.
Пеледышым ончымаште ӱдырлан аваже полша. Пашам ыштымыж годым тудо кушкылыш вӱдым шава. Аважынат изи огыл шке оллекцийже уло: индеш сорт мӧр, помидор, пурыс.
Волгыдым йӧратыше
Кызыт ӱдырын пакчажым роза деч посна шукияш пеледыш-влак: лилий, пион, тюльпан, нарцисс – сӧрастарат, икияш гыч – лаватера, львиный зев, космея да астра.
– Пеледышым ончен куштымо годым мыланем нунын пеледмыштым вучаш эн чот келша. Мый тӱрлӧ сортым налын шындем да могайже эн сайын лекмым эскерем. Вет кажне пеледышын – шке койышыжо. Иктыжлан мемнан климат келшен толеш, весе огеш чыте.
Пеледышым интернет гоч заказатлем. Кок ий ончыч Белоруссийыш питомникыш мийыме годым ошалге-канде тӱсан ирисым налынам, а, шындымеке, нарынче тӱсан пеледын. Сандене пеш тӱткӧ лийман, палыме еҥ деч гына налаш тыршыман.
Мемнан кундемыште волгыдым йӧратыше кушкыл-влакым утларак шындат, вет тудо шке пеледышлыкше дене куандара. Сай лектыш лийже манын, апрель тӱҥалтыште мландым ямдылем: шемрок ден перегнойым варен кӱнчем. Апрель мучаште нӧшмым ӱдем. Но тылеч ончыч тудым нерештарем. Тыгодым тӱткӧ лийман. Изирак вож укшым ужыда гын, вигак мландыш луктын шындыман, вараш кодыда гын, тудо вичкыжрак лиеш. Ик-кок арня теплицыште шинчат, вара йыраҥыш шындем. Ик-кок арня кушкыл вожаҥешат, ӱяҥдышым пуаш лиеш, – ойла Анастасия.
Пӱртӱс поянлык дене
Настя пеледышым куштымаште химикатым огеш кучылт. Тудын тӱҥ шонымашыже: пӱртӱс поянлык дене пайдаланен, таза кушкылым кушташ.
– Кажне пеледышлан ӱяҥдыш кӱлеш. Тыште мый шӱкшудым да тӱрлӧ кушкылым кучылтам. Мутлан, шӱкшудым вӱд дене икнаре гыч налын лугем да ик-кок арня шуктем. Ямде вӱд ужаргырак-нарынче тӱсан лиеш. Тушко вӱдым ешарем да пеледышыш шавем. Ты ӱяҥдыш калийлан, кальцийлан, кӱртньылан, фосфорлан да азотлан поян. Тыгак лазырашудо, нуж, шаргенчышудо (пастушья сумка), понаршудо, лопшудо, окопник гыч сай ӱяҥдышым ышташ лиеш. Тудым кеҥежын икымше пелыштыже ямдылаш сай, – каласкала А.Конакова.
Чер але вредитель деч кушкылым аралаш химий средствам налаш ида вашке. Анастасия теве мом темла:
– Шыдаҥ пеледышым чӱчкыдын коля пытара. Сандене тыште арымшудым кучылташ лиеш. Тудын пушыжо ты янлыкым лӱдыкта.
Кушкылым грибок чер налын кертеш. Туддеч тувыртышвӱд полшен кертеш. Тудым вӱд дене (1:10 кугыт) варен, кушкылыш шыжыктыман. Тудо мучнистый лупс да «сажистый чернь» манме деч арала. Тыгай обработкым 7-10 кечылан ик гана ышташ лиеш. Ты вӱдым пеледышыш, эҥыжыш, шемшоптырыш, мӧрыш, киярыш, помидорыш, ковышташ шаваш сай.
Мамыкпудий (паутинный клещ) ваштареш озанлык шовынан вартышайдале. Тидлан шовыным тыгыдемдыман да леве вудеш шулыктарыман, кушкыл ӱмбак шавыман. Ты вартыш лышташ ден вурго ӱмбалне аралыше лончым ышта, пудий шӱлен ок керт да кола.
Кушкылым вредитель деч аралаш манын, ломыжым чӱчкыдын кучылтам. Кукшо кечын ломыжым кушкыл вурго йыр да воктенысе мландыш шавем, – манеш А.Конакова.
Анастасия экоферме сомылым вӱдымӧ деч посна шке специальность дене пашам ышта. Оласе частный объектлаште кушкылым шында, чер деч аралыме шотышто мероприятийым эртара, саскан да декоративный вондерым пӱчкеда. Умбакыжат органический мланде пашам шымлаш, экспериментым шындылаш шона. Лишыл жапыште шындыме кушкыл гыч флористический мастер-классым эртараш кумылжо уло. Тушто кумылан-влакым пеледыш аршашым ышташ туныкташ тӱҥалеш.
А.Конакова нӧшмым нерештараш кум тӱрлӧ йӧным кучылтеш.
Иктыже чылалан палыме: ночко лапчыкыш нӧшмым нерешташ опта.
Кокымшо йӧн: контейнерыш нӧртымӧ мамыкым пышта, ӱмбакыже – нӧшмым, петыртыш дене петыра. Вара ты контейнерым леве батарей ӱмбак шында, жапын-жапым южтара.
Вес йӧн – стратификаций. Пакетыш ночкырак ошмам опта да тушко нӧшмым пышта. Вара ты пакетым холодильникым иктаж арнялан вераҥда.