Кызыт самырык да подростко-влак коклаште шем тӱсан вургем чиен кошташ йӧратат. Мо дене тиде кылдалтын? Модо тыгай але вургемын ойырен налме тӱсшӧ подросткын чоныштыжо иктаж-могай томаша ышталтме нерген ойла?
Марий кугыжаныш университетысе студент-шамычлан социальный да психологический полышым пуымо рӱдерым вуйлатыше Ольга Макарова тыгерак умылтара:
– Подростко-шамычын шем тӱсан вургемым чияш кумылан улмыштым тӱрлӧ семын умылтараш лиеш. Тыгай тӱсан вургемым чиен, нуно шкеныштым ала-мо деч аралат, тыге лӱдыкшыдымылыкым пуйто шижыт. Тыгак шем вургем дене капкылысе уто-ситыдымашым шылташ йӧнан. Вет подростко-шамычлан шукыж годым шке тӱжвал сынышт, капкылышт огыт келше. А шем вургем келшыше образым чоҥаш да уто тургыжланымашым кораҥдаш сайын полша. Умылтараш лиеш тыгеат, подросткылан шке стильжым але келшыше тӱсым муаш неле. Садлан тудо ты тӱсым ойыра, шкенжыным кычалеш.
Моло ӱдыр-рвезе-шамыч гай кояш тыршымашымат палемдаш лиеш. Шем вургем иктаж социальный тӱшкаш ушнаш кумылаҥдыше инструмент лийын кертеш. Тыгай тӱшкаште йолташ, икгай шонымашан ӱдыр-рвезе, шем вургемым модныйлан шотлышо компаний-влак улыт.
Шем тӱс тудлан лишыл лийын кертеш. Вет кажне еҥын шке стильже да илышыже, подросткынат тыгак. Мутлан, ик еҥлан шем тӱс шӱлыкым, йыгыжгылыкым, йӧсылыкым пурта гын, весылан, мӧҥгешла, стильым почын пуа, чаткалыкым ончыкта.
Стилист, модель Татьяна Брагина тыге манеш:
– Шем тӱсан вургем, чынжымак, чамырык еҥ-влак коклаште моткоч популярныйлан шотлалтеш. Профессионал стилист семын теве мом каласен кертам, шем тӱс стильым да моторлыкым шижын моштымашым иктыш ушышо факторлан шотлалтеш. Ты тӱс эреак трендыште. Тудым тӱрлӧ образ дене келыштараш куштылго. Тыгак капкылысе уто-ситыдымашым шылташ, тудын формыжым икмыняр размерлан иземдаш полша.
Молодёжьын модыш шкеныштын субкультурым пуртымыштымат палемдаш лиеш. Шукыштлан шем тӱс шкем ончыктымо, индивидуальность семын палемдалтеш. Ятыр подростко-влак коклаште бунтар койыш палдырна. Тидын дене нуно тӱрлӧ нормо дене келшыдымыштым, кӧ улмыштым ончыктынешт. Нине йодыш-влак, ача-авам, туныктышо-шамычым тургыжландарат. Подростковый ийготышто тидыже нормылан шотлалтеш. Садлан тыгай жапыште нунын стильыштым вашталташ тыршыман огыл. Вет тыгодым ӱдыр-рвезе-шамыч шке личностьыштым пеҥгыдемдат. Тыге нунылан шке таҥаш-влак коклаште икте-весым шижаш да умылаш йӧнарак, але, мӧҥгешла, «шылаш».
Матвик, подростко (йолташ-влак шке коклаштышт тудым тыге лӱмдат):
– Шем тӱсан вургемым чияш йӧратем манашыжак, очыни, огеш лий. Школыш, мутлан, формо дене коштына. Шемалге-канде тӱсан йолаш ден жилеткым, нунылан келшыше тувырым чиена. Садлан шукыж годым ӱмбалнем тыгай вургем. Арнялан вич гана тренировкыш коштам. Мыланна командыштына улшо рвезе-шамычлан икгай спортивный костюмым, шем да ужар тӱсаным ургыктеныт. Тренировкыш але соревнованийыш коштмо годым ты костюм дене пайдаланена. Шуко жапым школышто да тренировкышто эртарымем дене ӱмбалнем режимлан келшыше вургемым чӱчкыдынрак ужаш лиеш.
Такшым мыйын гардеробыштем рвезылан келшыше тӱсан вургем-влак: шеме, сур, шемалге-ужар, пелганде, йошкарге, ошо да молат – улыт. Нуным тыглай кечылаште але иктаж-вере каналташ лекме годым чием, но шем тӱслан уто тӱткышым ом ойыро.
Шем тӱсан вургемым чийыше подросткым ужын, вигак иктешлымашым ыштыман огыл. Тидлан тӱрлӧ амал лийын кертеш. Садлан эн ончыч тудым умылаш тыршыман.