Кужэҥер район Шӱдымарий кундемыште 250 утла йоча уло. Нуно районысо кум школышко тунемаш коштыт: Агытансола ден Руш Кугунур икшыве-влак – Йӱледӱрыш, Чодыраял гыч – Руш Шойыш. А Шӱдымарий тӱҥ школышто тысе, тыгак Тошто Йӱледӱр, Пургак, Йырмарий гыч 68 йоча шинчымашым пога, 14 икшыве школ пеленысе йочасадыште шуаралтеш. Школ илыш нерген директор Сергей Сергеевич Нефонтов дене
мутланышна.
Сергей Сергеевич 1985 ий годсек школышто тырша. Паша корныжо Шорсола школышто тӱҥалын, тушто кок ий ыштен, вара Йӱледӱрыштӧ –
шым ий. Ынде 39 ий туныктымо аланыште, директорлан 26 ий ышта, тыгак географийым туныкта.
Школ уэмдалтеш
Шӱдымарийыште кок пачашан мотор школ тора гычак волгалтеш. Тушто эше ынде шокшо, вет 2021 ийыште газым пуртымо. Нацпроект-влакым илышыш шыҥдарымылан кӧрат школ уэмдалтеш. 2021 ийыште «Образований» нацпроектын «Цифровая образовательная среда» федеральный проектше почеш 28 ноутбукым, шуко функциян центрым налме. 2021 ийыште «Успех каждого ребёнка» региональный проект почеш спортзалым тӧрлымӧ, пластик окнам шындыме, 2023 ийыште ты проект почешак туристический снаряженийым налме.
Школышто 2023 ийыште чапле оборудований дене пойдарыме «Точка роста» класс-влак почылтыныт: иктыже – химий да биологий дене, весыже – физике дене. Тыге йоча-влаклан нине предметым келгынрак тунемаш, экзаменлан ямдылалташ йӧнан лийын. Школышто оборудованийым кужу жап уэмдыме огыл ыле, чыла тошто лийын, палемдыш С.С.Нефонтов.
Тыште веле
Вуйлатыше школ илышым саемдаш, йоча-влаклан ешартыш шинчымашым пуаш тӱрлӧ йӧным кычалеш. Теве школ пелен Кужэҥерысе сымыктыш школын отделенийже 2004 ийыште почылтын. Тыгайже тетла районышто уке, тыште веле.
– Тушто йоча-влакым Ирина Николаевна Горинова шуара. Ӱдыр-рвезе-влакым шочмо калыкын тӱвыраж деке шӱмаҥда, нуно мураш, семӱзгар дене шокташ тунемыт. Отделенийжат фольклор дене кылдалтше. Школышто тыгак театр пашам ышта, спектакль-влак шындалтыт, – каласкала Сергей Сергеевич.
Шӱдымарий школышто тоштер пеш поян. Тудым шукертак почмо. Ты пашам тошто школыштак историйым туныктышо, краевед Валерий Павлович Михеев ыштен коден, кызыт Светлана Анатольевна Амосова вуйын шога.
Походыш коштыт
Шӱдымарийыште йоча-влак шочмо кундемлан чот шӱман улыт, походыш кошташ йӧратат, палемдыш С.С.Нефонтов. Нуным Сергей Сергеевич шкеак наҥгая. «Горное Заделье» заказникыш уло кумылын миен толыт, туштыжо Йошкар книгаш пуртымо венерин башмачок кушкыл шочеш. Кӱ курыкышто икмыняр гана лийыныт. Шӱдымарий ял воктене ала-кунам киш завод лийын улмаш, тудо верышкат миен толыт. Кужэҥер районышто ятыр эҥер: Шой, Салтак, Немда – тӱҥалтышым налеш, нине верламат шымлаш йӧратат.
– Школыштына туризм чот вияҥеш, йоча-влак тӱрлӧ таҥасымаште вийыштым тергат. Рвезе-влак республик кӱкшытыштат таҥасеныт. Икшыве-шамыч турслётым пеш йӧратат. Ӱмаште ял воктене районысо турслётым эртаренна. Тунемшына-влак мартыште районышто теле турслётышто участвоватленыт, изирак да кугурак йоча-шамычын командыштым коштыктымо, кугурак-влак икымше верым налыныт, – каласкала С.С.Нефонтов.
Спортзал – йӧратыме вер
Йоча-влак спорт дене кылым кучат. Тидын шотышто физкультурым туныктышо Маргарита Ивановна Иванова чот тырша.
– Районышто тӱҥ школ-влак коклаште спартакиаде дене ӱмаште икымше верым налынна, чӱчкыдын икымше але кокымшо верыш лектына. Тышке куржталмаш, футбол, ече, волейбол, шахмат, тӧрштылмаш пурат. Ӱдыр-влак кодшо кечылаште республикыште волейбол дене «Серебряный мяч» таҥасымаште модыныт. Ӱмаште республикыште 8-9-ше класслаште тунемше-влак «Президентский состязанийыште» таҥасеныт, 11 команде кокла гыч визымше лийыныт. Шернур районысо Купран школышто куржталмаш дене таҥасымаш эртаралтеш, тушко эре командым коштыктена, – ойла Сергей Сергеевич.
Йоча-влакын школышто спортзал – йӧратыме верышт, эр гыч кас марте тушто жапым эртараш ямде улыт манын палемдыш директор. Школ коридорыштат икмыняр вере шахмат оҥам ужна, ӱстембал теннис дене модаш кок ӱстембал уло.
Урок деч вара
Йоча-влаклан урок деч вара шуаралташышт школышто ятыр кружок уло: «Кидмастар», «Лӱдыкшыдымылык орава», «Лӱдыкшыдымылык школ», баскетбол да волейбол дене секций-влак да молат. Ӱдыр-рвезе-влаклан туныктышо-шамыч (14-ын улыт) уло вийыштым, шинчымашыштым пуаш тыршат.
Школышто кугурак вожатый Майя Альбертовна Костромина волонтёр пашам сайын вораҥдара. Йоча-шамыч шоҥгыеҥ-влаклан полшат, ялысе обелиск воктене эре эрыктат.
А кеҥежым ӱдыр-рвезе-шамыч школ пакчаште тыршат, кеҥеж лагерьыште канат.
Иван Речкинын фотожо-влак.