Ялысе илышым ойырен налше-влак кызыт шагалын огытыл. Чапле суртым нӧлтен шындыше-влакым таче чӱчкыдын вашлият. Нуно ялын ончыкылыкшо улыт: шочмо вершӧрыштак тукымым шуят, кугезе йӱлам аклат. Теве Марий Турек район Сардаялыште илыше самырык вате-марий Ксенья ден Артём Плотниковмыт чапле пӧртым чоҥат, кум ӱдырым ончен куштат.
Ик кундемын шочшыжо-влак
Самырык вате-марий ты ялыштак шочын-кушкыныт, ик школышто тунемыныт. Ксенья МарГУ-што экономистлан тунем лектын, варажым илышын йодмыж почеш туныктышо профессийым налын. Артём профессийже дене – каменщик да шофёр.
Самырык пагытыште ӱдыр-каче икте-весым йӧратен шынденыт. Чылажат 2013 ийыште тӱҥалын. Тунам МарГУ-м гына тунем пытарыше Ксенья шочмо ялышкыже пӧртылын да кевытыште пашам ыштен. Чатката, мотор ӱдыр рвезын шинчашкыже логалын, дискотеке гыч мӧҥгӧ ужатен каяш тӱҥалын. Ты волгыдо йӧратымаш ешым чумыраш негызым ыштен.
– 2014 ийыште ме сӱаным ыштышна да Йошкар-Олашке илаш куснышна. Пелашем чоҥышылан тыршен, мый икымше йоча дене шинченам. Мыланна тушто келшен огыл. Ола кугу ял гай чучын. Тыгодым уремыште пуракан, шӱлаш йӧсӧ, йоча дене шкетын лекташ неле. Сандене ме Сардаялыш ача-ава деке куснышна. Артём тунам рӱдолаштак пашаш кодо.
Варажым кокымшо ӱдырем шочо. Кум тылзаш улмыж годым школым вуйлатыше Полина Владимировна Сорокина воспитательлан пашаш ӱжӧ. Мом ышташ? Тидлан вет шинчымашем лийын огыл. Сандене мый интернет гоч Омск оласе ик институтышто дистанционно переподготовкым эртышым. Мутат уке, экономист гыч воспитатель лияш йӧсӧ ыле. Йочасадыште ик ий ыштымеке, Полина Владимировна туныктышылан тунемаш темлыш. Тыге мый Марий кугыжаныш университетыште марий йылме да литератур туныктышылан заочно тунемынам, тидын годымак туныктенам. Тыгак йочасадыште тыршенам. 2021 ийыште магистр дипломым пуышт. Тудо ийынак мый «Марий йылмым да литературым эн сайын туныктышо» республикысе конкурсышто 2-шо верым нальым, – мане Ксенья Платоновна.
Пӧртым чоҥаш тӱҥалыныт
Суртоза – кидлан мастар еҥ. Тӱрлӧ техникым ачален мошта. Техникылан тудо изинек шӱмаҥ кушкын. Жапыштыже велосипедымат поген, мотоцикл-влакымат шкеак тӧрлен. Вургемым мушмо кум пудыргышо тошто машина гыч чапле ик машинам поген. Сандене пӧртымат нӧлташ тудо ямде лийын.
Самырык вате-марий шке сурт-печан, вӱта тич вольыкан лияш шоненыт. Икмыняр ий ончыч Плотниковмыт кок пачашан кермыч пӧртым нӧлташ тӱҥалыныт. Кызытеш ик пачаш ямде гын, кокымшо пачашым але шотыш кондыман, шуко ыштыман. Тений телым Плотниковмыт у пӧртыш илаш кусненыт.
Куан дене ойго пырля коштыт, маныт. Пӧртым чоҥымо годым шагал огыл неле-йӧсым чытен лекташ логалын. Туге гынат нуно шочшо-влак верч куанен, сай ончыкылыклан ӱшанен илат.
– Шке пӧртым чоҥаш ойлаш гына куштылго. Ава капитал оксам налынна, но тудо моткоч шагал. Мыланна пелашемын Алексей шольыжо, аваже, тыгак мыйын ачам ден авамат полшеныт.
Пӧртвуйым ыштыме годым Артём куд метр кӱкшыт гыч пуреҥгаен да эмганен. Варажым операцийым ыштыме, реабилитацийым кок ий эртен. Ондак Москошто ятыр ий ыштен, кызыт тазалыкшылан кӧра тудо мӧҥгыштӧ шогылтеш. Пӧртыштӧ ачалыме пашам шкеак шукта, йоча-влакым ончаш полша. Тыгак еҥ-влакын пудыргышо электрочайникыштым, мотоблокыштым, косилкыштым да моло техникыштым ачала.
Суртышто илаш оласе семынак условийым ыштыме. Сурт пеленак мончам чоҥымо, пӧртыш вӱдым пуртымо, канализаций уло,– мане Ксенья Плотникова.
Кызыт озавате – кумшо ӱдыржӧ дене декрет канышыште.
Кум ӱдыр – еш поянлык
Плотниковмытын кум ӱдырышт ача-авалан кугу полышкалыше кушкыт, еш илышым тӱзатат, ача-авам куандарат. Милана 2-шо классыш куснен, Дана тений 1-ше классыш кая, а Дарина ик ийым темен. Милана ден Дана кушташ коштыт, тыгак тӱрлӧ конкурсышко ушнат. Тунеммылан жапым ойырат: возат, шотлат, лудыт. Теле кастене ӱдыр-влак пазлым погаш да алмазный мозаике дене шинчылташ йӧратат. Ача-авалан полшаш эре ямде улыт. Кӱварым ӱштыт, мушкыт, вургемым чаткан осылат, пакчаште шӱкым кӱрыт, салатым тамлын ыштат. Изи Дарина ача-аван кумылыштым налеш. Йыр улшо тӱням шке семынже шымла да эскера.
Плотниковмыт еш дене вӱд воктене каналташ, колым кучаш да тамле шӱрым шолташ йӧратат. Южгунамже ача-ава йоча-шамыч дене пырля модмо площадкыш миен толыт, мечым чумат.
– Кажне йоча – тиде у шӱлыш. Милана лудаш, сӱретлаш йӧрата. Школыш кажне кечын кошташ ямде. Дана шыже пагытым моткоч вуча. Вет тунам тудо икымше классыш кая. Мӧҥгыштӧ тӱрлӧ почеламутым пырля марла тунемына. Коктынат марла кутыраш тыршат. А кумшо ӱдырем пеш оҥай, кажне кечын ум пален налнеже. Кугурак ӱдырем-влак изиракшым ончаш полшат, – мане самырык ава.
Ялыште сайрак
Шочмо вершӧр деч лишыл верым муаш йӧсӧ. Плотниковмыт ял илышлан тунемше, шочмо вершӧрым йӧратыше, калыкым пагалыше улыт. Тыгодым вольыкымат ашнат, 10-15 шорыкым кучат. Ончыкылан вӱтам чоҥаш да ушкалым ончаш шонат.
– Ял – тиде эрык. Тыште южшат тамле, вержат чапле да шып. Тыште тӱрлӧ инновационный технике дене пойдаралтше у школым чоҥымо, кызыт тыгайже моткоч шагал. Спортзал кугу, йоча-влаклан кызытсе жаплан келшыше площадкым ыштыме. Нунылан тӱрлӧ кружок пашам ышта. Ялыште чыла уло, но корно гына изиш шӱкшӧ.
Олашке йӧршеш кайыме огеш шу. Шонет гын, чыла вере пашам верешташ лиеш. Ончыкылан ӱдыр-влакым йол ӱмбак шогалташ, нунылан сай шинчымашым пуаш кӱлеш, – иктешлыш К.Плотникова.
Икоян ешыште икте-весым пагален, умылен илат, илышлан куанен моштат, шочшым шот дене ончен куштат. Ончыкылан суртым тичмаш нӧлтен шындаш да тыгаяк чолга койышан лияш тыланена!