Марий калыкын черетан XII погынжо тений Йошкар-Олаште 31 октябрь гыч 2 ноябрь марте лиеш. Тудо ныл ийлан ик гана эртаралтеш.
Татарстан деч
Погыныш 1100 марий деч ик делегат ойыралтеш. Теве Татарстаныште 2020 ийысе перепись почеш 15666 марий еҥ ила. Тидыже чумыр республикысе илыше-влакын 0,4 процентышт лиеш.
31 августышто Марий калык погыныш Татарстан Республик деч 14 еҥым сайленыт. Тылеч посна Мер Каҥашын еҥже семын Л.И.Мусихина ден ВД.Кибатов вигак делегат радамыш логалыт. Кызыт Татарстаныште марий-влак Марий калыкын черетан погынышкыжо толаш ямдылалтыт.
Раисын премийже дене!
Пошкудо Татарстаныште пытартыш ийлаште марий шӱлыш утларак озалана манам гын, йоҥылыш ок лий, шонем. Тидын нерген Мер Каҥашын еҥже, Озаҥысе марий-влакын национально-культурный автономийыштым вуйлатыше Л.И.Мусихина дене мутланышна.
Ик эн кугу сеҥымашлан тудо 2023 ийыште Татарстан Республикын Раисшын (Президентым тыге маныт) мер пашам шуктымаште надырлан пуымо премийжым шотла. Тыгай премийым тӱрлӧ ийыште калык-влакын да молодёжный ассамблейышт, Татарстанысе чуваш, удмурт, руш, грузин калык-влакын национально-культурный автономийышт налыныт.
Озаҥысе марий-влакын национально-культурный автономийыштлан Раисын премийжым, 400 тӱжем теҥгем да почётан палым, Людмила Ивановналан кодшо ийын ноябрьыште кучыктеныт. Ты окса дене Рушарня школым да автономийын ш тӱрлӧ оборудований дене пойдареныт, У ий ёлкым эртареныт.
Марий йӱлам огыт мондо
Озаҥысе марий-влак тений 3 июльышто да 7 августышто эртарыме «Древо жизни» («Тукымвож пушеҥге») проектыш чолган ушненыт. Тидын нерген Л.И.Мусихина каласкалыш:
– Тиде Озаҥысе мэрийын проектше. Тудо Татарстанысе Калык-влакын келшымаш пӧртышт да Калык-влакын ассамблейын полшымышт дене кажне ийын эртаралтеш.
Икымше мероприятий «Татарстанысе калык-влакын шым сӱанышт» теме дене эртен. «Тукымвож пушеҥге» мероприятийыш толшо-влак татар, руш, марий, чуваш, удмурт, мордва, пошкырт калыкын сӱанышт гыч ужашым ужыныт. Татарстанысе районла гыч участник-шамыч шым кудыштышт фольклор коллектив-влак шке калыкын сӱаныштым модын ончыктеныт. Тыгак ятыр кидпаша нерген пален налаш йӧн лийын. Уна-шамыч татар сӱан шовычым кузе тӱрлаш, оҥыш сакыме сӧрастарышым, ӱштым ышташ, пу да шун гыч атым ненчаш да молымат тунемыныт.
А вес мероприятийын темыже «Йоча жапысе йӱла-влак» ыле. Марий йӱлам калыклан ончыкташ манын, ял гыч ятыр арверым, шепкам кондышна, варажым Озаҥыште Горький лӱмеш паркыште суртым келыштарышна. Тушто аза шочмо, тудым мушмо, тынеш пуртымо да лӱмым пуымо йӱла-шамычым модын ончыктышна. Азам мушкаш ковалан ӱшанат. Тиде сомылым вич уныкан кова Роза Егорова шуктен. Ава рольышто Алина Семёнова лийын да аза малтыме мурым мурен.
Ты мероприятийыште марий-влакын илышышт нерген фотоончер гычат пален налаш лийын. Свердловск кундем Кугу Тавра ял гыч Айметов ден Паймурзинмыт тукымын 100 ий ончычсо фотосӱретыштыже Л.И.Мусихинан Мядина коваже шке икшывыже-влак дене да тыгак ачаж ден аваже улыт. Фотокартычкым 1954-1956 ийлаште ыштыме. Тушто тунамсе марий вургемым ужына.
Кумылын полшат
Озаҥысе марий-влак кеч-могай мероприятийым эртараш писын тарванат. Полыш кидым шуялтыше-влакат эре лектыт. Теве «Древо жизни («Тукымвож пушеҥге») йӱла пайремыш Звениговысо Калык кидмастар пӧртын пашаеҥже-влак толыныт. Тушто И.Чугунова ден Л.Ефремова шӱртӧ гыч аралтыш курчакым келыштараш да кидшолым ышташ туныктеныт.
«Ты аралтыш-курчакым ме «Шептунок» манына. Курчаклан изи мешакым ургаш, тудлан тӱрлӧ куаным, ойгым, секретым ойлаш да эре пелен нумалаш ойлена. А кидшолна шонымашым шукта. Кажне шерым кередыме годым посна шонымашым шонена, варажым нуно шукталтыт», – ойлыш мастер-классым тыште эртарыше Ирина Чугунова.
Татарстанысе марий-влакын икымше гана Марий самырык тукым слётым эртарен кертмыштат чоныштым вӱчка. Чынжымак, тыгайлан куанет веле. Сандене Л.И.Мусихина деч сентябрьыште могай мероприятийыш ушнаш шонеда манын йодым. Тудо 21 сентябрьыште Агрыз район Буймышто «Йоҥгалт, гармонь йӱк!» фестиваль лиеш мане. Тыгак Озаҥысе Калык-влакын келшымаш пӧртыштын, ассамблейыштын мероприятийышкышт лишыл жапыштат ушнаш ямде улмыштым палдарыш.
Икманаш, Озаҥысе марий-влакын автономийышт сапкандырам чоткыдын куча, илыш дене тӧр каяш тырша.
Эльвира Терентьева.