Параньга район Олор яллан тений – 297 ий. 2025 ийыште – 300 ий.
Кугу лӱмгече вашеш
Март тӱҥалтыште книгагудышто Ветеран-влак ушемын чолга еҥышт (Н.Васильева, Г.Алексеева) да книгагудым вуйлатыше И.Порфирьева ял калык дене вашлиймашым эртареныт. Пайремым ялозанлыкыште тыршыше, виян пашаче еҥ-влак нерген каласкалымаш гыч тӱҥальыч. Вет ялыште колхоз гӱжлен, паша лектышыж дене тӱзланен. Дояркылан ятыр ий ыштыше, кугу награде дене палемдалтше ӱдырамаш-влак куштылго огыл пашашт нерген шинчавӱд йӧре каласкалышт. Теве 80 ийым эртыше Ямбика Игнатьевна Сенькина пайремыште пагалыме уна ыле. Тудо фермыште 41 ий тыршен, ныл медаль, ик орден дене палемдалтын.
Вашлиймаште колхозын ончычсо председательже Валерий Романов, Усола ял администрацийым вуйлатыше Юрий Сидоров, Олор школын ончычсо директоржо Владимир Ягодов, Олор школышто тыршыше, кызыт сулен налме канышыште улшо туныктышо, тачысе педагог-влак да молат шке шӱм шомакым ойленыт. Олор школын куд туныктышыжо Россий Президент Владимир Путинын грантшым налын.
Вашлиймашым ялысе «Кас ӱжара» ансамбль сылне мурыжо-влак дене сӧрастарен.
Шочмо Олор ялем Параньга посёлко деч лу меҥге тораште йӱдвел-эрвелне верланен. Кызыт Олор Усола ял шотан илемыш пура. Историйым шергалаш гын, ялым Виче эҥер сер гыч (кызыт Шернур район) толшо марий-влак негызленыт.
Ялын лӱмжӧ «орол» шомак гыч лектын. Вершӧрым Озаҥ ханствын сарзыже-влак деч ороленыт. Вес версий почеш, «ор» шомак дене кылдалтын, маныт. Ялым тыгак одо-влак деч ороленыт. Варажым воктене илыше одо калык тышеч каен.
Газым пуртымо, вӱдпучым шупшмо
13 уреман, 247 суртан ялыште 766 еҥ ила. 2001 ийыштак тышке газпучым шупшмо. Кажне суртышко вӱд толеш, южыштын тавыштат уло.
Кызыт Олорышто кок пачашан школ, йочасад, ФАП, почто, книгагудо, икмыняр кевыт пашам ыштат. Икте кумылым волта: колхоз пытен. Эртыше поян пагытым шаланыше ферме-влак, пуста гараж ушештарат. Сандене шуко вийвал пӧръеҥ, ешым пукшен-йӱкташ манын, ӧрдыж верлашке: Москошко, Йӱдвелышке – пашам ышташ кудалыштеш. Молышт Советскийысе, Кужэҥерысе чыве фабрикылаште тыршат.
ФАП-ым ачалыман
Олор ялысе ФАП 1994 ийыште шке омсажым почын. Таче тыште ныл пашаеҥ тырша: фельдшер Н.К.Степанова, медсестра И.В.Очеева, пӱйым эмлыше врач С.П.Чумаев, кӱварым мушшо Л.В.Ороспаева.
Фельдшер Нина Константиновна Олор ялысе ФАП-ым 2012 ий годсек вуйлата. Тудо тыштак шочын-кушкын, тышанак марлан лектын. Йошкар-Оласе медколледжыште акушерлан дипломым налмеке, йочасадыште медсестралан ыштен, варажым ФАП-шке куснен. Ынде 33 ий медициныште тырша.
Нина Константиновна кугыеҥ-влак дене пашам ышта, медсестра, Ирина Очеева йоча-влаклан вуйын шога.
– Паша шуко. Кодшо ий шыжым Параньга эмлымвер компьютерым ойырен. Сандене кызыт, черле-влакым ончымеке, амбулаторный картышке веле огыл возена, ты данныйым эше компьютерышке пуртена.
Мо шотышто йӧсӧ: медицине аппарат уке. Весе: олмыктымо пашам шуктыман. Тений ял калыкын полшымыж дене пырля кӱварым, туврашым вашталташ шонена, –умылтарыш Нина Константиновна.
Эн сай тӱвыра пӧрт
Олор ялысе тӱвыра пӧрт тыгай лӱмым тений республикысе конкурсышто сулен да 102 тӱжем 32 теҥгелан музыкальный аппаратурым налын.
Клубым Н.И.Бирюкова вуйлата, художественный вуйлатышылан Л.И.Очеева ышта, аккомпаниатор – М.Е.Очеева.
Тыште паша «шолеш». Тӱрлӧ мероприятийым, акцийым эртарат. Йоча-влаклан куштымо, вокальный кружок-влак пашам ыштат. Ончыч «Ший оҥгыр» йоча коллектив лийын гын, кызыт тушто «Изи шӱдыр» вокал ансамбль негызлалтын. Людмила Ивановнан вуйлатыме «Кас ӱжара» ансамбльжат ялын чапшым эре нӧлта. Теве кодшо ий шыжым «Угинде» республикысе конкурсышто икымше вер дене палемдалтын. Кызыт тушко пенсийыш лекше лу ӱдырамаш коштеш.
– Тыршен пашам ыштена, но ончаш толшо калык уке. Коронавируслан кӧра иктаж мероприятийышке, концертышке еҥ-влакым погаш неле. Тидыже кумылым волта. Йоча-шамычымат чумыраш куштылго огыл. Теве шукерте огыл «Калейдоскоп» фестивальын районысо турыштыжо вокал кружокышко коштшо йоча-влак кокымшо верышке лектыч, – мане Людмила Очеева.
Марий шӱлышан школ вуйлатыше
1993-шо ийыште Олорышто кок пачашан кермыч школым чоҥымо. Кызыт школ пелен йочасад пашам ышта. Чылаже 33 пашаеҥ тырша, тушеч 13 туныктышо да кум воспитатель. 72 йоча школышто тунемеш, 33 икшыве йочасадышке коштеш. Кодшо ийын нацпроект почеш школышто информатике кабинетлан ноутбук-влакым, интерактивный доскам, шуко функциян устройствым ойырымо.
Йоча-влак олимпиадылашке кумылын ушнат. Районысо олимпиадылаште йоча-влак эре ончылно улыт. Марий йылмым шочмо йылме семын тунемыт.
Школым Надежда Анатольевна Осипова кодшо ий август гыч вуйлаташ тӱҥалын.
– Паша шуко гынат, мылам тыште келша. Олорышто марий шӱлышан калык ила. Марла саламлалтде, ик йочат эртен огеш кай. Ача-ава-влак дене пашам ышташ куштылго.
Тений школыштына «Точка роста» рӱдер почылтшаш. Тудо физике, химий, биологий направлений дене кылдалтеш.
Мо тургыжландара: школ леведышым ачалыман, – мане школ вуйлатыше.
Олор ялыште илыше калык эртыше пагытым шарнен, мо улыжым арален, сай ончыкылыклан ӱшанен ила. Самырык-влак шукын лийыт гын, ял эшеат тӱзлана ыле. Паша вер укелан кӧра нуно шочмо вершӧрым коден каят, а шоҥгыеҥ-влак эсогыл райрӱдыш миен толаш орланат: ны рейсовый автобус ны маршрутко огеш кудалышт.