Волжский район Карай кундемыште икшыве-влакым ешышке ончаш налше-влак шагалын огытыл. Нунын радамыште Карай деч икмыняр меҥге тораште верланыше Эҥерӱмбал ялыште илыше вате-марий Валентина Павловна ден Сергей Петрович Ивановмыт улыт. 10-шо классышке коштшо ончаш налме Софья ӱдырышт дене мый Карай школышто палыме лийым. Могайрак тиде еш?
Вольыкым ашнаш огыт ӧркане
Ивановмытын суртышт ужар садеран Эҥерӱмбал ялын рӱдӧ уремыштыже верланен. Мотор окнасерган кугу йоҥгыдо пӧртыштӧ озавате Валентина Павловна мыйым порын вашлие. Пелашыже Сергей Петрович пакчаште ыле. Нунын дене чон почын кутыралташ жап ситыше ыле.
Ару пӧрткӧргыштым, йыр улшо поян садпакчаштым, шуко вольыкым ончаш кумылан улмыштым ужын, ӱстел тич тутло чесыштым тамлен ончен, озавате ден суртозан пашаче, кожмак улмыштым вигак умылышым. Кум ушкалым, презым, чывым, комбым, лудым шуко ашнат. Мӱкшымат ончаш огыт ӧркане. Мӧҥгысӧ озанлык кӱшеш ешым пукшаш ситыше шийвундым ыштен налаш тыршат.
«Шкеже пошкудо Пӱнчысола ял гыч улам. Тышке 19 ияш марлан толынам. Вольыкым ончаш 21 ияш тӱҥалынам, сандене ты пашам сайын палем. Кок ушкал, шым шорык, вич сӧсна дене ашненна, кумло утла дене комбым онченна. Шӧрым, торыкым, мӱйым налше шке еҥна улыт. Пелашем Волжск олашке пашашке кайымыж годым кажныжлан пуртен пуа», – пелештыш озавате.
Валентина Павловнан пакчаштыже кок теплице шога. Пеледышымат чот йӧрата.
Коло кандаш ий пырля
Валентина Павловна ден Сергей Петрович 28 ий пырля илат. Кок шочшым, йол ӱмбак шогалтен, илыш корнышко луктыныт. Ирина ӱдырышт Волжск оласе эмлымверыште неврологлан ышта. Павел эргышт Новороссийскыште военный пашам шукта. Камила ӱдыр уныкашт куандара.
Валентина Павловна – профессийже дене ужалыше. Паша корныжо тӱрлӧ вере шуйналтын: Карай школысо кочмыверыште, Сотнурысо ФАП-ште ыштен, Карай ялысе кевытыште ужалкален. Кызыт мӧҥгыштӧ шогылтеш. Пелашыже Сергей Петрович инженер профессийым налын. Тысе колхозышто инженер, варажым лесхозышто мастер лийын, ик жап кугу олалашке оксам ышташ кудалыштын. Кызыт Волжск оласе ик заправкыште тырша.
Товатлымым шукта
Карай школышто приёмный йоча-влак тунемыныт. Ирина ден Павел нине икшыве-влакым ончен эре чаманеныт. Икана нуно ача-авашт деч йочапӧрт гыч тыгай икшывым ончаш налаш йодыныт. Шочшылан веле гына огыл, ты шонымаш ала-кунам суртоза Сергей Петровичланат толын. Суртоза тыгай йоча-влакын куштылго огыл илышыштым моткоч сайын умыла, вет шкежат тулык кушкын. Сандене ӱдыр ден эргыжын мутышт дене тудо келшен. Ватыжат тореш лийын огыл.
«Шӱжарем ден коктын изинек тулыкеш кодынна. Тунам мыланем 11 ий лийын. Мыйым ачамын изаже, шӱжаремым авамын акаже онченыт. Кушкын шуын, еҥ икшывым садак ончаш налам манын, шканем ойленам. Тиде – мыйын парымем. Вет чодырам руэт гын, олмешыже весым шындыман. Мыйынат тыгакак… Кызыт еҥ йочам ончаш налмем дене чонемлан куштылгын чучеш. Кӧ ойгым ужын, тудо тидым сайын умыла. Мыйым ончен куштышо еҥлан эре тауштен илем, шке суртышкыжо сӱанымат пуртыш. Шоналтем, да шинчавӱд толеш», – ойла Сергей Петрович.
2008 ийыште майыште вате-марий Ивановмыт Волжск оласе «Надежда» приют гыч акак-шӱжарак 11 ияш Катя ден 4 ияш Софьям конденыт. Нине икшыве-влак у ешлан вашке тунем шуыныт. Вет Ивановмытын шочшышт дене нунын коклаште ийгот чот кугу лийын огыл. Сандене нуным воспитатлымаште у ача-авалан нелылык тунарак лектын огыл.
«Ӱдыр-влак Волжск олаште шочын-кушкыныт, руш улыт. Марий йылмым вашке умылаш тӱҥальыч. Кондымеке, изи Софья мемнам вигак «ача» да «ава» мане. Катя шке аважым сайын пала, сандене «кокай» да «чӱчӱй» пелештен. Йоча-влак пашалан чулым улыт. Кеч-мом ме рӱж ыштена.
Катя – весела ӱдыр. Изинек йӧсым ужын, сандене кычалтылме койышыжо уке. Сӱретлаш пеш йӧратен. Морко район Кокласола лицейыште биолого-химический классыште тунеммеке, Озаҥысе медицине университетышке пурыш, но варажым тушеч кайыш. 23 ийым темен. Озаҥышке марлан лектын, шочшан.
Софья акаж деч изиш ойыртемалтеш. Утыжым ойлышташ огеш йӧрате, чонжым вигак огеш поч. Ӱдыр сайын тунемеш. Книгам лудаш поснак йӧрата. Сочиненийым сайын воза. Школысо биохим кружокышко коштеш. Тӱрлӧ кушкыл, копшаҥге-влакым шымла. Биолог лийнеже. 2013 ийыште ме Софья дене нелылыкыш логална. Шӱмжылан Пензе олаште операцийым ыштышт, чыла сайын эртыш. Кызыт тазалыкше саем толеш.
Софья эре полышкала. Кӱмыж-совлам мушкеш, пӧртым эрыкта, кӱтӱшкӧ пырля коштеш. Акаж дене телефон дене чӱчкыдын мутлана», – ойла Валентина Павловна.
Еҥ икшывым ончен моштыман
Тыршет гын, чыла лиеш. Сергей Петрович ден Валентина Павловнан суртыштышт чыла уло, мо кӱлешым ыштыме. Пӧртышкӧ газым, вӱдым пуртымо. Шонданым ыштыме. Ӱдыр-влакын посна пӧлемышт уло. Пӧрт гыч вигак мончашке лекташ лиеш. Ивановмыт еш нине йоча-влак верч чот тырша, тӱҥжӧ – нуно илышыште чын корно дене кайышт. Икшыве-шамыч шке шочшо гае лишыллыш савырненыт.
«Ынде Софьям туныктен лукташ шонена. Тыгай икшывым ончаш куштылго огыл. Кӧргӧ куат, пеҥгыдылык, чытыш кӱлыт. Нунылан эре умылтарен шогыман. Утыждене чаманыман огыл. Тунам вара икшывылан илаш неле лиеш. Мо гынат, жапыште нуным чын корнышко шогалтыман. Йоча-влакым налмылан ӧкынымаш уке», – ойла Сергей Петрович.
Вате-марий Ивановмыт дене мутланымеке, нунын деч тынар вий-куатым, чон порылыкым шижым. Еҥ икшыве манын огыт шоналте. Нунын волгыдо ончыкылыкыштлан ӱшанен илат.