Ӱдырамашын шӱм-чонжо кече гай шокшо, олык пеледыш гай волгыдо гын, тудо кеч-могай сомылым кумылын шукта. Тудо ешыште, пашаште, кеч еҥ-влак коклаште лиеш — йыр улшо-влакым порылык дене шымата, илыш вий дене «сийла». Марий Элыштына Кужэҥер районым шукынжо Марий Швейцарий дене таҥастарат. 1956 ийыште сылне пӱртӱс лоҥаште верланыше Пӱнчерйымал ялыште кече гаяк волгыдо ӱдыр, Светлана, шочын. Ты ешыште шольыжо, шӱжарже пырля юарлен кушкыныт. «Эн лишыл да йӧратыме вер – шочмо ялем. Ял корно дене ошкылмем годым чонем мура, шочмо суртышто ача-авамын аралалт кодшо шокшо кумылыштым шижам. Ушышко иканаште йоча пагыт толын пура», — тыге мутланымашнам тӱҥале «Саскавий» ӱдырамаш-влак ушемын ик чолга еҥже.
Мутем Марий Эл Республикын кӱшыл категориян врач-эндокринологшо Светлана Ивановна Бочкарёва нерген лиеш. Тудо марий-влак коклаште палыме еҥ, пелашыжат медицине пашаеҥ — Сергей Васильевич Бочкарёв — Республикысе наркологий диспансерын тӱҥ врачше. Ешыште кок специалист, коктынат чер ваштареш кучедалше, шуко еҥлан илышыштым пӧртылтышӧ улыт. Кузе нуно илат? Светлана Ивановнан ӱдырамаш тӱняжым шергалаш кумыл лекте.
«Токтайбеляк школышто кандаш классым тунем лекмем деч вара Йошкар-Оласе медучилищыш каяш ямдылалтым. Ачам дене коктын рӱдолашке толынна да тудо тыге каласыш: «Чыталте, тый дечет посна пурен лектам». Документем нале, а мый шоген кодым. Иктаж коло минут эртымек, медучилище гыч лекте, «Света, тыйым тышке тунемаш огыт нал» мане. «Кузе тыге? Отметкемже чыла сайыс», — ойлем. «Комиссий вуйлатыше оценкетым ончале да «Тиде ӱдырым врачлан тунемаш колтена. Мыланна ӱдыр врач-влак кӱлыт. Тунемза умбакыже школышто, вара направлений почеш вузыш кая, ойлыш», — мане ачам — каласкала С.Бочкарёва.
Лу классым Кужэҥер поселкышто тунем лекмек Светлана ик ий Токтайбеляк селасе колхозышто комсорг лийын. А 1975 ийыште Оренбургысо кугыжаныш медицине институтын студенткыже лийын.
«А молан лач врач лияш шонен пыштенда?» — йодым Светлана Ивановна деч.
Икана коваже чот черланен улмаш, ӱнарже уке, укшинчеш, вуйжо савырна… Ачаже ялысе фельдшерым конден. Эмлызе койкышто кийыше кертдыме ковам эмлен, тудын тазалыкше саемын, икмыняр кече гыч тӧрланен. Тунам ты сӱретым ужмек, ик шонымаш чонжым авалтен: айдемылан полшаш, черле еҥым «ылыжташ могай сай. «Мый медицине пашаеҥ лиям», — шкаланже пеҥгыдын ойлен ӱдыр.
Терапевт специальностьым налмек, 1982 ийыште, Светлана Ивановна Кужэҥер посёлкысо рӱдӧ эмлымверыш пашашке толын. «Мыланна терапевт ок кӱл. Ме тыйым фтизиатрлан тунемаш колтена», — ойлен тушто тӱҥ врач. Света Харьков олаште фтизиатрлан квалификацийым нӧлтен, ныл тылзе первичный подготовкым эртен, вара Кужэҥер рӱдӧ эмлымверын туберкулез отделенийыштыже кум ий фтизиатрлан пашам ыштен.
Светлана Ивановналан Йошкар-Олашке Республикысе тубдиспансерыш паша дене але конференцийлаш чӱчкыдын миен толаш логалын. Залыште эре ик палыме пӧръеҥ врач дене йыгыре шинченыт, совещанийыште мом ойлымым тӱткын колыштыныт. Конференций годым ӱдыръеҥ деке Республикысе тубдиспансерым вуйлатышын алмаштышыже лишемын, тӱрлӧ амалым муын, паша дене лекше йодышым пуэден.
Тыге икмыняр гана лийын. А ик гана тудо ӱдырым кафешке ӱжын. Тиде Сергей Васильевич Бочкарёв лийын.
А кеҥежым, 1984 ий 24 июньышто, гармонь-тӱмыр йӱк дене Марий Турек районын эргыже Сергей Бочкарёв Кужэҥер вел Пӱнчерйымал ялышке чевер ӱдыр Светлана Изергина деке толын. Марий сӱан гӱжлен, а уремыште леве йӱр йӱрын. Йӱдым толшо сӱан ял мучко мурен-куштен, а эрйӱдым оръеҥым Марий Турекышке наҥгаен. Миен шуыныт Марий Турекыш, а кава гыч чевер кече шыратен ончен, самырык мужырым шокшын ӧндалын, илыш корныштым волгалтен. Икте-весым йӧратен илымылан тений 35 ий темын. Чонышто тугаяк, самырык годсо шижмаш, йӱксӧ кумыл да вашла умылымаш озаланат.
Сергей Васильевичын аваже, эргыжлан ӱдырым налмек, эрге-шешкыжым тудын пелен илаш кодаш йодын. Икте Йошкар-Оласе, весе Кужэҥерысе эмлымверлам коден, Марий Турекысе эмлымверыш пашаш пуреныт. Сергей Васильевич эмлыме паша шотышто тӱҥ врачын алмаштышыже, а Светлана Ивановна терапий отделенийын вуйлатышыже лийыныт. Илыш тӱрлӧ йыжыҥан, корнан, маныт. Бочкарёвмыт еш 1987 ийыште угыч Йошкар-Олашке илаш кусна, ынде кок врач коктынат ЗПП медсанчастьыште пашам ышташ тӱҥалыт. Сергей Бочкарёв ЗПП медчастьын поликлиникыжым вуйлатен, а Светлана Бочкарёва терапевт лийын. Саман вашталтын. Заводын поликлинкыжым петыреныт. Бочкарёвмыт Республикысе сарын ветеранже-влак госпитальын поликлиникышкыже пашаш каят. Сергей Иванович врач-психиатр, Светлана Ивановна эндокринолог лийыт. Теве тыге: икте-весе дене рыҥ шогалын, вачыш эҥертен, ӱмыр мучко ик корно дене ошкылаш пӱрен, манаш лиеш. 1999 ийыште Сергей Васильевичым Республикысе наркодиспансерым вуйлаташ пеҥгыдемдат. Кызытат ты должностьым шукта. А Светлана пелашыже 20 ий наре эндокринологлан пашам ышта. Шукерте огыл Республикысе сарын ветеранже-влак госпитальын поликлиникышкыж гыч ММЗ медсанчастьын поликлиникышкыже пашам ышташ куснен.
Мо тыгай эндокринологий? Айдемын, тыгак животныйын ( янлыкын) кӧргыштыжӧ улшо ту (железа), тудын чоҥалтмыже да кап-кылыште (организмыште) могай пашам шуктен шогымыж нерген науко. Ту илыш-вийым, куатым, тазалыкым ппеҥгыдемдаш полша.
Эндокринолог квалификацийым налаш Светлана Ивановна Озаҥ оласе мединститутышто тунемын. Тушто профессор тыге ойлен: «Пагалымем-влак, тиде науко нерген чылан палышаш улыда. Ту изи гына, а шӧртньӧ деч шерге. Тудо уло кап-кылын дирижёржо. Кузе тудым виктарет, туге ӱмыретым шуйдарет. Ончылно шӱм-чон кая, а почешет кап-кыл ошкылеш». Чынак, ту шке пашажым шуктымым чарна гын, нимом ыштен от керт. Тышеч сакыр диабет, чызе, щитовидке да моло ту пуалмаш вияҥыт.
«Врач улыда, чыла паледа, шкеже иктаж чер деч лӱдыда мо?» – йодым Светлана Иванован деч. «Тыгай нерген шонымаш уке. Мединститутышто античный медициным тунемынна. Тунам, мутлан, Грецийыште, врач черле гын, тудым «Эмлызе шкенжым эмлен ок керт гын, кузе черле-влакым эмлан тӱҥалеш. Шкаланже ок полшо гын весылан полшен кертеш мо?» манын, паша гыч кораҥденыт. Мый тыршем таза илыш-йӱлам кучаш. Кажне эрдене физзарядкым ыштен, вӱд йымалне шоген, шкемым порядкыш кондем. Чон денат поро, тыматле лийман, шонем», — мане марий ӱдырамаш.
А поро улмыжым черле еҥ-влак шукертак палат, вашеш таумутышт дене аклат.
Бочкарёвмыт еш самырыкышт годым эре ялышке, ача-авалан полшаш кудалыштыныт, тунам Шем тыҥыз нерген шонен огытыл. Теҥызым йоча-влак ешан лиймек, уныка-влак дене пырля гына ужыныт. Нунылан пӱртӱс лоҥгаште сай лийын. Яндар юж дене шӱлалтет, олыкышко, чодырашке миен толат.
А вара шкештат Йошкар-Ола деч тораште огыл садым налыныт. Пушеҥгым куклен, мландан лийыныт. Йочашт-влакат полшеныт, ача-ава ойым колыштшо кушкыныт. Жап тунар писын эрта, теве ынде коча-ковам кок уныкашт куандарат. Бочкарёвмытын ӱдырышт МарГУ-што йылмызылан тунемын, англичан да француз йылмылам сайын пала, ик фирмыште кусарышылан пашам ышта. Эргышт ача-ава корным тошкен – врач-стоматолог. Ынде шымше ий лиеш ММЗ медчастьын стоматологий отделенийын тӱҥ врачше.
Бочкарёвмыт еш ялысе илышым садышке «кусарен». Пӧртыштышт коҥга уло, воктенак – монча. А пакчаште могай гына кушкыл, саска огыт куш. Чыла тышке марий ӱдырамашын саска гай вийже велалтын. Светлана Ивановна ешыжым туге чот йӧрата, уло вий-куатшым чинче семын пӧлеклаш ӱнарже сита. Коҥгаш олтен, мелнам кӱэштеш, пулашкамуным ышта, чесым поген, ӱстел йыр погынышо шочшо-уныкаже-влакым ужын, пиалан улмыжым шижын, чонжо дене куана.
«Илышлан куанен илыман, ончыко ужын, мо лийшашым шижын моштыман. Кажне кече могай-гынат пиалым, куаным пӧлекла. Уда, неле кече лийыт гынат, тудат пайдам ышта, тыге ме вияҥына. Оптимист-влак илышым вес семын ужыт, нуно садак йывыртен моштат, мыят ты тӱшкаште шкемым сайын шижам. Мӧҥгыштӧ кеч-мо лийже, пашашке сай кумыл дене пурыман, порылык дене илышым сӧрастарыман», — ойла врач.
