Марий калыкын XII погынжо тений 31 октябрь гыч 2 ноябрь марте эртаралте. Тышке толшо делегат ден уна-влаклан тудо тӱрлӧ паша да тӱвыра мероприятий дене шарнаш кодеш, очыни.
Делегат-влаклан – ӱшан
Погыныш 600 утла еҥ толын. 19 кундем гыч 401 делегат деч посна ӱжмӧ уна-шамычат лийыныт. Чаманен каласыман, ты гана 83 делегат погынышко ушнен огыл. Амалже, очыни, тӱрлӧ. Делегат-шамычлан ятыр гана ушештаренат каласышт: «Кажне 1100 еҥлан ик делегатым сайлыме. Сандене тендан шеҥгелне тынар еҥ шога. Илыме верлашке миен, погынысо пашам умылтарышаш улыда». Икманаш, Российыште марий-влакын тӱшкан илыме 20 кундемышт гыч делегат-шамыч толыныт да тӱрлӧ йодышым каҥашеныт.
Ты гана пайремле мероприятийым саламлымаш дене тӱҥалме. Оньыжа Э.В.Александровлан да марий калыкын чолга еҥже-влаклан (Р.Г.Тойшевалан, В.Г.Кашковлан, Г.А.Ласточкиналан, Л.Н.Никитиналан, А.А.Титовлан, Е.В.Небогатиковлан, В.С.Михеевалан да Р.А.Шабдаровалан) сулен налме наградыштым кучыктышт. Марий Элым Вуйлатыше Ю.Зайцев да Марий Эл Кугыжаныш Погынын Председательже М.З.Васютин саламлышт. Финн-угор тӱня могырымат саламлыме мут йоҥгалте.
Тӱрлӧ йыжыҥ дене
Погын марий калыкын шуко йыжыҥжым авалтен ыле. Кок пленарный заседаний ыле, вич тӱрлӧ секций пашам ыштен. Тушто ятыр темым тарватыше доклад-влак лийыныт. Кеч-кузе гынат икте-весым колыштмаш ончыкылык пашам вес семынрак да оҥайракын шукташ полша, иктаж сомыллан туныкта.
Тыгак ХII Марий калык погыныш толшо делегат-влаклан оҥай тӱвыра программым ямдыленыт: Марий касым эртареныт, М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрыште «Кеҥеж йӱд» спектакльым да Э.Сапаев лӱмеш кугыжаныш академический опер да балет театрыште Марий йоча хорын, духовой, калык семӱзгар оркестр-влакын, «Волгенче» куштышо ансамбльын выступленийыштыым онченыт.
Оньыжан ойжо
Тыгай должностьышто лиймаш, мутат уке, шуко сомыллан мутым кучыман. Ты ганат Оньыжам почылтмо йӱклымаш почеш сайленыт. Кандидатше икте веле лийын – кызытсе Оньыжа Э.В.Александров. Шушаш ныл ийыште ты пашам тудак шуктыжо манын, 346 еҥ шке йӱкшым пуэн. Тыге Эдуард Васильевич кумшо гана Оньыжа лие.
Кодшо ныл ийысе пашам шуктымо нерген ыштыме докладыштыже марий калыкын Россий кумдыкышто, финн-угор ешыште да марий тӱняште ик эн чолга шӱдыр семын волгалтмыжым каласен. Тӱҥалтыштак марий калыкын ик юмыйӱла ушем-влакым ыштыме, тудын вийже нерген пеҥгыдемден ойлен. Тыгай ушемжым тачылан Марий Элыште латкокытым регистрироватлыме, Пошкырт кундемыште индешым, Угарманыште иктым манын. Тыгак онаеҥ-шамычын, Тӱҥ онаеҥын Свердловск ден Киров областьлаш, Пошкырт, Удмурт, Татарстан республиклаш миен коштмыштым палемден. Юмыйӱла нерген савыктыш-влакын ош тӱням ужмышт нергенат ойлен.
Финн-угор тӱняште марий калыкын гына тыгай погынжо уло манын да финн-угор калык-влакын мероприятийлаште чолган тыршыше еҥ-влакым лӱмышт денак палемден коден. А марий тӱняште ынде интернет полшымо дене марла спектакльым ончаш, марий йылмымат тунемаш йӧн-влак улыт, виян журналист-влаклан кӧра тӱрлӧ вер гыч вияш эфирым ончен кертына. Вашке марий йылме корпусна, марла кутырышо «Айвикана» лийыт манын.
Кодшо погын деч вара Мер Каҥашын 16 еҥан вуйверже погынымашыже тылзе еда эртаралтын. Марий форум-влак Кужэҥер районышто, Угарман, Виче, Пошкырт кундемлаште да Йошкар-Олаште лийыныт. Кажныже посна темылан пӧлеклалтыныт. Чыла тидыже икте-весе дене пашам утларак ышташ полшен.
Вес кундем нерген ойлымо годым Виче кундемым примереш конден: Кикнур кундемыште Ош Пондашлан чапкӱм шогалтыме, Пижан районышто Пеледыш пайремлан кокымшо ий оксам ойыреныт…