Йошкар-Олаште Курчак театр йомакысе полат гай коеш. Тудын кугу залже мемнан деч мом шылта? Курчак-влакым кӧ «шочыкта»? Лач тидын нерген Роза ден Александр Паткиевмыт палдарат.
Школ гыч театрыш
Роза Геннадьевна Кужэҥер районысо Кугу Чарнур ялеш шочын-кушкын. Йошкар-Оласе художественный училище деч вара Коҥганур школышто ИЗО-м ик ий туныктен. 1996 ийыште Марий самырык театрыште ышташ тӱҥалын: ончыч – бутафорлан, вара декоративный цехым вуйлатен. 2013 ий годсек Курчак театрыште тырша.
– Школышто туныктымем годым Марий самырык театрыште пашам ыштыше пырля тунемме йолташем-влак деке унала коштынам. Туштак 1996 ийыште пелашем дене палыме лийынам. Тулеч вара ик татланат ойырлен огынал, кызытат ик пашаште пырля тыршена.
Мый ондак кок театрыште рекламистлан ыштенам, уремысе щит-влакым сӧрастаренам. Вара директорна Вячеслав Александрович Кузнецов мыланем кугурак сомылым ӱшанен пуэн, декоратор лийынам. Курчак театрыш тӱрыснек куснымек, бутафор цехым вуйлаташ тӱҥалынам. Кызыт шке пашамым шке тергем, вет декораций цехынат, бутафор цехынат озашт улам, – ойла Р.Паткиева.
Агроном-оформитель
Роза Геннадьевнан пелашыже, Александр Николаевич, Морко районысо Кӱчыкэҥер ялыште йоча жапшым эртарен. Ежовысо совхоз-техникумышто агроном специальностьым налын, вара шке районысо Вончӱмбал пошкудо ялыште бригадирлан ик ий наре тыршен.
– Пашам ыштымем годым художник-оформитель кӱлын, мый шкемым терген ончаш шонен пыштенам да плакатым сӱретленам. Тыге ты профессийыш кусненам. Тунам колхозышто наглядный агитацийлан моткоч кугу тӱткыш ойыралтын. Йошкар лукым, трактор паркым, гаражым сӧрастараш кӱлын, тыгак пырдыжгазетым сӱретлаш логалын.
Пошкудо ял гыч Валерий Степанов Марий самырык театрыште модын, тудак театрыш сӱретче кӱлмӧ нерген каласен. Мый миенам да вигак пашаш налыныт, декоративный цехым вуйлаташ шогалтеныт. Тунам ты театр пеш самырык ыле, шарнем, репертуарым сӱретленам да «кумшо тургым почылтеш» манын возенам. Марий самырык ден Курчак театр-влак ик зданийыште верланеныт ыле, сандене ме, пашаеҥ-влак, ваш паленна. Тыге Курчак театрыште конструктор пашалан шӱмаҥынам. Ик жап кок вережат пашам ыштенам, вара тӱрыснек Курчак театрыш вонченам, столяр цехым вуйлатем, – палемда А.Паткиев.
Икте-весылан эҥертен
Курчакым ыштымаш – моткоч неле паша. Тидлан сайын сӱретлен, тӱрлен, вес тӱрлӧ кидпашам ыштен моштыман.
– Пашам тӱҥалме годым нимогай нелылык лийын огыл, лач йоҥылыш ыштен кертмемлан тургыжланенам. Пиалешем, мыланем поро еҥ-влак гына вашлиялтыныт. Мутлан, Валера Вадимов, Алевтина Седых эре полышкаленыт, пелашемат эҥертыш лийын. Уста еҥ-влак тӱням вес шинча дене ужыт, сандене кугурак-влакым ончен тунемынам, – мане Р.Паткиева.
– Икымше этапыште курчакын кидше-йолжо могай механизм почеш тарванылмым, умша-шинчаже кузе почылтыт-петыралтмым эскеренам. Вара шкеат механизмым шонен лукташ, куштылемдаш тӱҥалынам. Калык театрыш постановкым ончаш толешат, шона: «Проста пӱрдыш, тыглай курчак, мо нелыже?» Ты пашан кузе ышталтмыж нерген каласкалаш тӱҥалат да, моткоч ӧрыт. Вет курчакын кажне действийжылан кӱлеш системым келыштарыман. Тыгак курчак ик спектакльыште гына огеш мод, тӱрлӧ вере тӱрлын шкенжым куча.
Эше ик йоҥылыш шонымаш: пуйто ме ынде чылалан тунемынна, сомылнажат куштылгын да писын кая. Ме кажне кечын иктаж-мом ум тунемына. Тыгак тӱрлӧ сӱретче дене кылым кучена, кажныжын – шке шинчаончалтышыже, шонымашыже, тудым илышыш шыҥдарен моштыман, – ойла А.Паткиев.
Икоян коллектив
Пашаште чылан ваш полшен шогат гын, тунам гына сай лектышыш шуаш лиеш. Курчак театрыште лач тыгай еҥ-влак улыт. Курчакым ыштымаште художник-постановщик, бутафор, декоратор, конструктор да ургызо пырля тыршат.
– Курчакым ыштыме пашаште шке стандарт уло гынат, тудым ямдылаш мыняр жап кӱлмым раш ойлаш неле. Эн ончыч сӱретче ден режиссёр вашлийын мутланат, сӱретче эскизым ышта. Ме, цехлаште тыршыше-влак, сӱретым ончен, курчакым «шочыктена». Ондак бутафор цехыште пластилин гыч формым ыштена, вара гипсыште велыктена, папье-машем ыштен, чурийым погена да клейым шӱрена. Вуйым погымек, конструктор цехыш пуэна, тушто Александр кид-йолым тарванылме, шинча ден умшам почмо-петырыме механизмым ышта да угыч мыланна пӧртылта. Капшым ыштымек, курчакым ургымо цехыш пуэна, тушто тудлан вургемым ургат. Ямде курчак сӱретчын кидышкыже логалеш, тудо чурийжым сӱретла.
Декорацийым чыла чертёж почеш келыштарена.
Кызыт соцкыл улмылан кӧра пашана куштылемын, иктаж йодыш лектеш гын, вигак сӱретчылан возена але йыҥгыртена, йоҥылышнам тӧрлена, – каласкала бутафор.
– Спектакльым ончымо годым ме сценыште мо ышталтмым огыл, а шке пашанам аклена. Курчакын кажне вуй савыртымыжым, кид-йолым тарватымыжым эскерена. Актёрынат пашаже неле. Сандене спектакль деч ончыч ме актёрым курчак дене палымым ыштена, иктым-весым кучылташ пуэна, – палемда конструктор.
Йӧратыме паша – пиал
– Ме пиалан айдеме улына, молан манаш гын молан тунеммына илышыште кӱлеш лийын, пашана моткоч келша, – ойла Роза.
Александр ден Розан кок ӱдырышт уло. Наташа ӱдырышт Моско олаште пашам ышта. Мария Калыкле сымыктыш гимназийыште 8-ше классыште тунемеш, сӱретче корным тошка. Александр яра жапыште колым кучаш йӧрата, Роза ден ӱдыр-шамыч коньки дене мунчалташ коштыт, пӱртӱсыш лектын, кайык семым колыштыт.